80 yıl önce Vanlılara verilen değer

 Atanmış ve seçilmiş idarecilerin, karar alıcıların kenti, halkı ilgilendiren projelerde, kararlarda katılımcı yönetim anlayışıyla insanların görüş ve düşüncelerini önemseyerek dikkate alması vatandaşları mutlu ederken yöneten ile yönetilenler arasında güçlü birliktelikler kurulmasına olanak sağlar.

 Akılcı, katılımcı yönetici anlayışı taşıyan idareciler insan merkezli projeleri “ ben yaptım oldu” yanlışı yerine hakla birlikte hayata geçirirler. Vizyon sahibi olan idareciler tartışmaktan, ortak akıldan, farklı görüşlerden, eleştirilerden korkmazlar, kibir, ego yanlışına takılarak inatla dayatma yapmazlar. 80 yıl önce vizyon sahibi karar alıcılar Van ile ilgili hayati konuda böyle hareket etmişler.

 2011 depremi sonrası, yeni imar planı öncesi 2012’de bu köşede “ Van’ın yıkılması gerekiyor” başlıklı bir yazı kaleme alarak   Birinci Dünya Savaşı sırasında (1915-1918) işgale uğrayan Ermeni çeteleri tarafından yakılıp yıkılan Van’ın yeniden kurulacak yeni şehir merkezi yeri ile ilgili  bilgilere yer vermiştim.  80 yıl önce Van şehrinin yerinin tespiti sırasında yapılan bu çalışmaları içren rapor aynı zamanda halkın görüşlerinin ne denli önemsendiğini ortaya koyan  belgedir.

İşte o rapor: 

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde yer alan 25.03.1937 tarih ve 3587 sayılı 1937 tarihli belgede; Yetmiş  (70)  bin nüfuslu Van şehrinin Birinci Dünya Savaşı sırasında (1915-1918) işgallere uğrayarak harabe halini aldığı ve bugün (1936) ancak hicretlerle yedi (7) bin nüfusa düştüğüne dikkat çekilerek Başvekâlet (Başbakanlık) Yüksek Vekâlet Makamı, Birinci Umum Müfettişliği emirleri üzerine Nafia Vekâleti (Bayındırlık Bakanlığı) Yapı İşleri Umum Müdürlüğünce Yeni Van şehrinin yerinin tespiti için teknik inceleme yapılması talimatı yer alır.

Yazılı emir üzerine Van’da günlerce süren incelemeler sonucunda hazırlanan raporda, Birinci Dünya Harbi sırasında yakılıp yıkılarak harabe haline dönen, Vanlıların muhacir (göç)  ettiği, Van şehrinin (Van Kalesi önünde bulunan eski Van şehri) mevcut durumunun; iktisadi, idari açıdan, şehirlerarası yollardan uzak,  bu alanın bataklık olması, bataklığın ıslahı için de zamana ve kaynağa ihtiyaç olacağı,  ayrıca sağlık bakımdan da eski Van şehrinin sakıncalı olduğu, bu nedenlerle yeni Van şehrinin eski yerine  kurulmasının uygun olmayacağı, mevcut şehrin (eski Van) Van gölü sahiline uzak bir mevkide bulunmakta olmasından dolayı halkın Van gölünün çok güzel olan manzaralarından ve şehir halkının medeni ihtiyaçlardan mahrum kalacağı, dolaysıyla bu şekilde alınacak kararın da daima eleştiri çekeceği dile getirilir.

Rapordan devam edelim…

“DSİ teşkilatı olan Sular İstikşaf Fen Heyeti tarafından yapılan inceleme sonuçlarında Birinci Umumi Müfettişliği ve Van Valiliğinin görüşlerinin paralel olduğu, ayrıca vatandaşlar tarafından gündeme gelebilecek eleştirilerinde dikkate alındığında yeni Van şehrinin (eski Van) bulunduğu mevkide inşasının sakıncalı olacağı ve inşasından vazgeçilmesi gerekir. Belirlenen sakıncaları giderecek şekilde; idari, iktisadi, sağlık ve gelişme bakımından, Van şehrini inceleyen, bilen ve ziyaret edenlerce de ilk bakışta kabul edilen, Van Gölü üzerinde ve İskeleye yakın uzaklıkta bulunan Zıvıstan (Edremit-Elmalı) ( Edremit TOKİ Konutlarına yakın alan) etekleri üzerinde Yeni Van şehrinin kurulmasının her yönüyle uygun ve başarılı olacağı görüşü gerekçeleri  ile Nafia (Bayındırlık) Vekili  (Bakanı) A. Şükrü Kaya imzasıyla Başvekâlet (Başbakanlık)  Yüksek Vekalet Makamı İsmet İnönü'ye bildirilmesine” şeklinde  ifade yer alır.   

Dikkat çekicidir.

Teknik incelemeler sonucunda yeni modern Van şehrinin yaklaşık 80 yıl önce Edremit bölgesinde kurulması uygun görülmüş. Ancak neden gerçekleştirilmediğini, kimlerin engellediğini şimdilik bilmiyoruz. Ama yıllar önce insan merkezli şehir planlaması yapılırken Vanlıların sosyal ihtiyaçları ve eleştirilerini dikkate alındığını, önemsendiğini  bu belgeden biliyoruz.

1930’lu yıllarda Van’ın yeni şehir/yaşam merkezi olması uygun görülen Edremit, muhteşem doğal güzellikleri, planlı gelişmeye uygun coğrafyasıyla  yaşam alanlarını ve insanları hızla içine çekmeye devam ediyor. 

Dar görüşler, kirli ilişkiler doğal gelişmeleri belki geciktirir, ama engelleyemez.