ALMANYA'DAN GELDİ,ZEVE ŞEHİTLİĞİ’NE GİREMEDİ!

Haber: İlhan SİYAHTAŞ-Fotoğraflar: Zeki GENÇ

Aslen Sakaryalı olan 40 yıldır Almanya’nın Münih kentinde yaşayan ve gazetecilik yapan Türk vatandaşı Zeki Genç, 1915’de Rus işgali ve Ermeni isyanları sırasında 7 köy halkının sığındığı, yakılıp yıkılarak 2 bin 500 Müslüman kadın, kız, yaşlı sivil ahalinin topluca katledildiği Zeve (Zive - Zaviye)   Şehitliği’nin kapsının zincirlenerek kilitle kapalı   bulunması ve her hangi bir görevlinin bulunmaması üzerine duvardan atlayarak içeri girebildi. Fotoğraf makinesi ve kamerasıyla şehitliğe girebilen saygı duruşu sonrası dua okuyarak fotoğraf ve kamera çekimi yapan Genç,   hırsız gibi duvardan atlayarak şehitliğe girebilmekten ve şehitliği bakımsız halde görmekten büyük üzüntü duyduğunu söyledi.

“ALMANYA’DA RADYO KURDUK”

Almanya’da yaşadığını,  üniversiteyi Almanya’da bitirdiğini belirten Zeki Genç 15 sene bir yayın evinde çalıştığını, şu an Almanya’da bir göç arşivi kuruduğunu söyledi.  Genç, Almanya’da Münih FM isimli Türkçe ve Almanca yayın yapan radyolarının bulunduğunu ayrıca Türkçe dil dersi veren bir okul kurduklarını söyledi.

“TARİHİ YERLERİ GEZDİK”

Yılda bir defa 20 arkadaşı ile birlikte Münih’ten Türkiye’ye geldiklerini gruplar halinde bölge bölge Türkiye’yi yakından gezip gördüklerini anlatan Zeki Genç “ Bu seneki gezi programız Van oldu. Van son noktaydı bizim için. Sivas, Elazığ, Erzurum, Kars, Ağrı, Iğdır ve en son Van’a geldik. Ben gezimizin 5 gününü Van’a ayırdım. Çünkü Van Çok özel bir yer bizim için.  Van’da Gevaş Selçuklu Mezarlığı,  eski Van şehri ve Van Kalesi, Hoşap Kalesi, Çavuştepe Kalesi, Akdamar Kilisesi  ve diğer Urartu kaleleri ve oradaki eski tarihi yerleri gezip fotoğrafladık.  Bütün kalelerin, tüm tarihi eserlerin bulunduğu yerlere gittik” dedi.

“KENDİMİ SUÇLU HİSSETTİM”

Van’ın kendileri için farklı bir özelliği, değeri bulunduğunu ancak Zeve Şehitliği’nde büyük üzüntü yaşadığını vurgulayan Zeki Genç  “ 1915’te burada Ermeni çeteler tarafından Müslüman ahaliye yönelik büyük bir katliam yapıldı.  Almanya’da bizlere ilk sorulan soru, dayatılan iddia şudur: “Siz Ermenileri katlettiniz.”   Bende tarihe olan ilgim ve Almanlar tarafından yönetilen sorulara  hazırlıklı  donanımlı olmak için Ermeni isyan ve katliamlarının 20 Mayıs 1915’te  başladığı, yakılıp yıkılan eski Van  şehrini ve Zeve Şehitliğini görmek istedim. Burada bir şehitlik var ve Türkiye’de hiçbir yerde böyle bir şehitlik yok. Dünyada Ermeni katliamı denildiğinde Almanya’da 16 şehirde anıtlar yapılıyor Bu yalana tabi karşı çıkıyoruz. Böyle bir katliam yoktur, ama biz kendi insanımıza nasıl anlatırız, bu benim için çok önemliydi. Bunun belgesi de sadece Van’da var, oda Zeve Şehitliği’dir. Fakat ben 5 bin km geldim, Zeve Şehitliğini huzurla ziyaret edemedim. Zeve anıtını ziyarete gittiğimde kapsısının zincirlenmiş ve kilitle kapalı olduğunu gördüm.  Zeve Şehitliğini ziyaret etmek istedik fakat kapalı olduğunu gördüm ve bu beni çok üzdü. Özellikle burada ki anıt görmek ve fotoğraflamak için gelmiştim. Burada saygı duruşuna ve dua etmek için geldim. Şehitliğin kapalı olduğunu görünce, bir hırsız gibi duvardan atlayarak içeri girdim. Kendimi suçlu hissettim. İçeri girdikten sonra şehitlerin huzurunda saygı duruşunda bulundum ve dua ettim” diye konuştu. 

“ANIT ÇOK VAHİM BİR DURUMDA”

Anıta şehir merkezinden Zeve’ye gitmek isteyenleri yönlendirecek, bilgilendirecek ve açılış saati, kapanış saatlerini gösteren  levhanın olamamasının büyük bir eksiklik olduğunu  söyleyen Genç, “. Anıtın nerede olduğunu, nasıl gidileceğini hangi saatler ziyarete açık olduğunu bildiren hiçbir şey yok. Ben taksi tutarak anıta gittim. Gittiğimizde anıta kapı kapalıydı. Şükür ki duvarlar o kadar yüksek değildi. Anıt çok vahim bir durumda, bakımsız, sahipsiz olduğunu görünce utandım çok üzüldüm. Orada en azından şehitlere yakışan bakımlı bir anıt bekliyordum. 2 bin 500 kişiye ait bir anıtın atıl bir durumda olması çok yüreğimi burktu.   Anıtın cephesinde bulunan 2 bin 500 kişi 250 gibi okunuyor. Baktım eksiklik var mı diye, meğerse sıfırın rengi gitmiş. Çeşme, ortam bakımsız durumda. Aslında anıt çok güzel düşünülmüş ama bakımsız sahipsiz ve kapalı. Vanlıların acı çeken ecdadı  bunu hakketmiyor”  dedi.

“HER YIL MAYIS AYINDA ZEVE’DE TÖREN DÜZENLENMELİ”

Zeve Şehitliği’nde her sene Mayıs ayının birinci haftasında saygı duruşu ve anma töreni yapılması gerektiğini dile getiren Zeki Genç ” Bu törene her yıl Almanya Münih’ten gelmeye hazırım. Çünkü olayın Almanya da muhatabı bizleriz. Ben ve arkadaşlarım her sene Zeve’ye gelip değerli Vanlılar ile birlikte insanlarımızı anmayı çok isterim. Bunu bir sivil toplum örgütünün yapmasını isterdim. Yani Vali’den ziyade, burada yaşayan akrabaların, köydeki insanlar, sivil toplum kuruluşları yapmaları gerekir. Bu anıttan herkes sorumludur. Çünkü insanlar burada kıyıldı, bu insanların akrabaları nerede? Bunların köylüleri nerede? Bunları sorgulamak gerekir. Biz uzaktan gelebiliyorsak, onlar çocukları,  torunları ile her gün gelebilirler ve buraya sahip çıkabilirler. Anıtın bakımı dışında düzenli ziyaretçileri de olmalıdır. Zeve’de   ziyaretçileri bilgilendiren kitapçık ve  1915‘i anlatan sergi,  fotoğraf  olmalıdır. Bunların hiçbiri anıtta yok. Bakın Paris’te soykırım olmadığı halde Ermeni soykırım anıtı var. Yani soykırımın olmadığı yerde anıt dikiliyor. Neden? Hafızaları canlı tutmak adına.  Van’da katliam olduğu halde biz bunu yapamıyoruz. Bakın bu şehitlik ve anıt çok önemlidir. Çünkü burada 2 bin 500 şehit yatıyor.”  ifadelerinde bulundu.

“ANITIN BİR SAHİBİ YOK”

Zeve’ye ait bir internet sayfası olması gerektiğini hatırlatan Genç “ Çünkü diğer anıtlarda yani Ermenilerin yaptığı anıtlar böyle oluyor. Zeve anıtı pek tanınmıyor ve bilinmiyor. Almanlar, İngilizler bu anıtı bilmiyorlar. Anıtın bir sahibi yok. Birisi gidip anıtı tahrip etse kimsenin haberi dahi olmayacak. “

“ŞEHİTLİĞİ HIRSIZ GİBİ ZİYARET ETTİM”

Almanya’da Ermeni soykırım iddiaları ile ilgilenen çok sayıda arkadaşları olduğunu söyleyen Zeki Genç “ Bunlar Almanca, Türkçe kitaplar yazıyorlar. Türkiye’de yazarlarımız var. Bende bu konuda bir kitap yazmayı düşünüyorum.  Van’da çektiğim fotoğrafları arkadaşlarıma vereceğim ve kendim yayınlayacağım.  Yakılmış, yıkılmış eski Van’ı, Zeve’yi göstereceğim. Bu tamamıyla bizim kendi ayıbımızdır, bakın gidiyorsunuz Zeve Şehitliğine kapısı kilitli. Bu sadece Van için değil Türkiye için çok ayıp bir durumdur. Bu şehitliğin özel korunması bakılması gerekir. Bu duyarlılık meselesidir. Ben buraya geldim ve şehitliği ziyaret ettim yani burada Ermenilere karşı bir düşmanlık hissetmedim. Herhangi bir kin ya da nefrette duymadım. Bizim burada şehitlerimiz var, sadece şehitlerimizi anmak için geldik. Yani barış falan beni ilgilendirmiyor, beni lgilendiren tek şey şehitlerimize dua okumak, onları anmak ve onları burada unutmamak. Sadece anıt dikmekle bu iş olmuyor, anıt sadece bir taş yığınıdır, ama bunun altında şehitler ve tarihi bir gerçek yatıyor. Benim Ermenilere karşı hiçbir kötülüğüm yok. Değerli Ermeni dostlarım da var.  Ermeni dostlarımın bu olaylarla bir alakası yoktur. Bizim insanımızın yapacağı şey Ermenileri dostluğa çağırmak olması gerekir. Diğer insanların unutmaması için bir arada olup dost olmak gerekir. Düşmanlık varsa arada bu anma törenleri ile giderilmesi mümkündür.  Acılara geçmişinize saygı duymak insani bir erdemdir. Ben Almanya’dan Van’a geldim bunu yaptım. Bunun her sene yapılmasını istiyorum. Şehitlik kapalı olsa dahi hırsız gibi yine gireceğim.”

“ZEVE ŞEHİTLERİ İÇİN DERNEK KURULSUN”

 Zeve Şehitlerini Anma ve Şehitliği Koruma Derneği kurulması gerektiğini vurgulayan Genç “  Bunun kesinlikle yapılması gerekiyor, bu derneğin kurucularından bir olmak isterim. Biz kesinlikle destekçisi olmaya hazırız”   dedi.

ŞEHİTLİK VE ABİDE VANLILARIN ESERİ

1915 -1918 yılları arasında Van’da Ermeni çeteleri katliamlarında şehit düşen 7 köy halkından 2 bin 500 Müslüman Vanlı için 1970’li yıllarda Van’ı Tanıma ve Tanıtma Cemiyeti öncülüğünde,  Van halkının maddi katkıları ve dönemin belediye başkanının desteği ile hazırlanan proje sonrası şehitlik yapılarak abide dikilmişti. Van’ın 18 km. kuzeybatısında, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Zeve Kampüsü ve Çitören Köyü (Harabe) yakınında, Ablangis Çayı (Mermit) kıyısında yer alan Zeve Şehitliği  İl Özel İdaresi tarafından çeşitli tarihlerde restore edilmişti. Yeni kurulan Tuşba Belediye Başkanlığı sorumluluk alanında bulunan Zeve Şehitliği Tuşba Belediye Başkanlığının ilgisini bekliyor. Vanlılar tarafından “ Doğudaki Çanakkale “, Bediüzzaman Said Nursî tarafından “ Beldi-i Şüheda” (Şehitler beldesi”  olarak adlandırılan Zeve Van’a gelen yerli ve yabacı turistler tarafından ziyaret ediliyor.

ŞİFRE 1918 
Zeve’de bulunan anıtın yüksekliği 19 metre, 18 santim. "İki sayıyı" yan yana getirince "1918" olarak okunuyor. 1918 (2 Nisan) Van'ın kurtuluşu. Kurtuluş tarihi "heykelin yüksekliğinde" bile bir "şifre" gibi.  Yerde bulunan 7 dikdörtgen taş ise 7 köy halkını temsil ediyor. 

KONUŞAN ŞEHİT 
Zeve köylüsü cuma geceleri bir "gürültü" duyuyor. "Bağrışan insanların" seslerini. Sonra "şehitliğin bekçisini" uyandırıyorlar. "Aynı sesleri" bekçi de duyuyor. "Böyle şey olur mu" diyebilirsiniz. Ama köylü de, bekçi de "Cuma geceleri şehitlerimizin sesleri köye kadar geliyor" diyorlar. Kendilerini buna "öylesine" inandırmışlar ki... Her cuma gecesi "şehitlerinin gürültüsüyle... Feryadıyla" uyanıyorlar. Ve şehitlerine "ağıt" yakıyorlar, "türkü" yakıyorlar. Biz "böyle şey olmaz" diyecektik. Diyemedik. Zira yedi köyün halkı yıllar, yılı her cuma gecesi "kaybettikleri yakınlarının sesini duyduklarına inanarak" teselli buluyorlar. Bırakalım "öyle avunmaya" devam etsinler.