G20 zirvesi Suriye kriziyle açılıyor

Yirmiler Grubu, kısa adıyla G20 1999 yılında ABD ve Almanya'dan ortaya çıkan fikirle kuruldu.

Amaç, en zengin sanayileşmiş ülkelerle gelişmekte olan ülkeleri ekonominin küresel sorunları üzerinde konuşmak üzere düzenli olarak biraraya getirecek bir danışma mekanizması kurmaktı.

Burada ölçü, ekonominin büyüklüğünden çok, küresel gelişme üzerindeki ektisiydi; kendisinden büyük bazı ekonomilerin dahil olmadığı G20'ye Türkiye baştan itibaren üye alındı.

***

Yirmiler Grubu'na (G20) 19 ülke ve Avrupa Birliği (AB) üye.

Üye ülkeler Türkiye'nin yanı sıra alfabetik sıraya göre şunlar: ABD, Almanya, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Çin, Endonezya, Fransa, Güney Afrika Cumhuriyeti, Güney Kore, Hindistan, İngiltere, İtalya, Kanada, Japonya, Meksika, Rusya ve Suudi Arabistan. AB grupta Avrupa Komisyonu ve Avrupa Merkez Bankası ile temsil ediliyor.

Antalya Zirvesi'ne bu ülkelere ek olarak Azerbaycan, İspanya, Malezya, Senegal, Singapur ve Zimbabve de konuk olarak katılacak.

***

Grup 2008'den bu yana düzenli olarak devlet ve hükümet başkanları zirvesi yapıyor; 10'uncusu 15-16 Kasım'da Antalya'a yapılacak.

Belgelere göre ev sahibi Başbakan Ahmet Davutoğlu, ama özellikle 1 Kasım seçimlerinden sonra Antalya Zirvesine Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın ağırlığını koyması kaçınılmaz görünüyor.

Türkiye grubun bir yıllık dönüşümlü başkanlığını geçen yıl Brisbane zirvesinde Avustralya'dan almıştı. Erdoğan bu zirvede 2016 dönem başkanlığını Hangju (Hangzhou Zirvesine ev sahipliği yapacak olan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'e (yazılış farkıyla Xi Jianping) devredecek.

***

Antalya Zirvesini daha öncekilerden ayıran önemli bir özellik olacak.

G20 ilk defa ekonomik değil siyasi bir konuyu resmi gündemine alıyor.

Türkiye'nin önerisiyle 15 Kasım'daki açılış akşam yeneğindeki tartışma konusu Suriye iç savaşı ve mülteciler krizi olacak.

Zirvenin çerçevesi yine kapsayıcı büyüme olmaya devam ediyor, ama açılıştaki güncel tartışma ilk kez bir siyasi kriz etrafında yapılacak.

***

Aslında bazı ülkeler G20 zirvelerinde siyaset konuşulmasına şimdiye dek karşı çıktılar.

Rusya, Çin, Fransa gibi ülkeler, Birleşmiş Milletler Milletler Güvenlik Konseyinde daimi üye olmalarının getirdiği veto yetkisini tartışmaya açmamak kaygısıyla bugüne dek G20 zirvelerinde siyasi krizlerin tartışılmasından yana olmadı.

Bu nedenle mesela dışişleri bakanlarını zirvelere taşımadılar. (2013 Sen Petersburg zirvesinde ev sahipliği yapan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in açılış konuşmasında siyasi konular vardı, ama tartışılan siyaset olmadı, yine ekonomi konularıydı.)

***

Dışişleri Bakanı Feridun Sinirlioğlu geçtiğimiz günlerde Rus mevkidaşı Sergey Lavrov ile yaptığı tlefon görüşmesinde kendisini Antalya'ya özellikle davet etti; Lavrov Antalya'ya bekleniyor.

Bu Suriye kizi çerçevesinde özellikle önem taşıyor.

Çünkü 23 Ekim'de ABD, Rusya, Türkiye ve Suudi Arabistan dışişleri bakanları Viyana'da buluşarak Suriye'nin geleceği üzerine konuşmaya başlamıştı. Daha sonra aralarında İran'ın da bulunduğu başka ülkeler ve mesela AB de bu gruba katılmıştı ama işin görüşmelerin çekirdeğinde bu dört ülke bulunuyor ve G20 üyeliği dördünün de ortak özelliği.

***

Antalya Zirvesi öncesi Suriye krizi bambaşka boyutlar kazanmış, ve hem küresel güvenlik ve siyaseti, hem de küresel ekonomiyi olumsuz etkiler hale gelmiş bulunuyor.

Dört yıldır süren Suriye iç savaşından kaçan dört milyonan fazla mültecinin artık AB ülkelerinin kapılarına dayanması bir boyut mesela.

Bu iç savaş sırasında ortaya çıkıp çığ gibi büyüyen Irak ve Şam İslam Devleti (ISİD) örgütü bir başka boyut.

***

Polis geçen hafta Antalya'da 20 IŞİD şüphelisini yakaladı. IŞİD'in 102 kişiyi intitihar bombacılarıyla katlettiği Ankara saldırısını takiben başlayan operasyonlarda Diyarbakır, Kilis, Gaziantep ve diğer yerlerde ortaya çıkarılan hücreler, patlayıcılar, silahlar ortada.

IŞİD zirvenin hemen öncesinde Mısır'ın tatil beldesi Şarm el-Şeyh'ten kalkan bir Rus yolcu uçağını kendisinin bombalayıp düşürdüğünü iddia ediyor.

Sadece polis ve MİT değil, Türk Silahlı Kuvvetleri de bu Zirve nedeniyle Antalya güvenliği için alarma geçmiş durumda.

***

Antalya'nın kuş uçuşu 400 kilometre doğusunda İncirlik Üssü, onun yaklaşık 180 kiolmetre güneyindeki Tartus'ta Rusya'nın Orta Doğu ve Akdeniz'deki tek askeri üssü bulunuyor; son hamlesiyle Rusya Lazkiye'de de geçişi bir hava üssü kurmuş durumda.

ABD Başkanı Barack Obama'dan Rus cumhurbaşkanı Putin'e, Almanya Şansöyesi Angela Merkel'den Çinli Şi Cinping'e dek pek çok dünya liderinin kayılacağı Antalya zirvesinin güvenliği için ABD ve NATO a devrede.

Bildirilene göre bir ABD füzesavar gemisi Antalya açıklarında olacak, İncirlik'teki F-15 uçakları Türk F-16 ve AWACS'larına yardımcı olacak ve bilgi verilmiyor ama, Suriye'de ABD hava gücü ile “konuşmaya” başlayan Rus hava gücünün de Sina olayından sonra Putin'in Antalya'daki varlığını uzaktan korumaya alması sürpriz olmayacaktır.

***

Yani resmi gündeme alınmış olmasaydı da Suriye Krizi G20 Antalya Zirvesi atmosferini zaten etkisine almış olacaktı.

G20'de siyasi bir krizin resmen konuşulacak olması, G20'nin bundan sonraki süreçte sadece küresel ekonomi değil, küresel siyasette de daha etkin olabileceğinin işareti sayılmalı.

Türkiye sadece diplomatik ve ekonomik niteliklerini değil, hak ve özgürlüklerin genişletilmesine dayalı demokratik niteliklerini de genişleterek G20 kanalıyla uluslararası siyaset ve ekonomide etkisini artırabilir.