İRANLI TURİSTLER VAN'DAN ÇEKİLİYOR

Burhan Ergin

Van'da turizm sektörünün problemlerini, İranlı turistlerin yaşadığı sorunları ve çözüm önerilerini gazetemize anlatan İranlı yatırımcı Sardur Oteli işletmecisi Emir Cobedar, Van'ın ekonomisine can suyu olan İranlı turistlerin sayısında son dönemlerde ciddi düşüş yaşandığını belirterek turizm sektörünü, yetkilileri ve meslek odalarını uyardı. Cobedar, "Biz aynı kültürü dili paylaşan komşu ülkeleriz. Yetkililer İranlılara kolaylık sağlamak adına daha fazla İranlı gelmesi için hiçbir çalışma yapmıyor. Van'da yatırım yaptığım için pişman ettiler" ifadelerini kullandı.

"Van'ın yabancı yatırımcılara sahip çıkması gerekiyor"

Türkiye'ye yatırım yapmak için sürekli gelip gittiğini belirten Sardur Oteli işletmecisi Emir Cobedar Van'ın yabancı yatırımcılara sahip çıkmadığını söyleyerek, "Ben İran Azerisiyim, mesleğim gümrükçülüktür. İran'da turizm şirketim var, Van'da da turizm sektöründe Sardur Oteli işletmecisi olarak 2 yıldır hizmet veriyorum. Ailemle birlikte Van'da yaşıyorum. Bir Vanlı kadar da kendimi Vanlı hissediyorum. Türkiye'yi ve Van'ı seven yatırımcı olarak sorunları iyi niyetle dile getirerek yetkilileri, sorumluları bilgilendirmek istiyorum. Çünkü Van'ı seviyorum, önemsiyorum ayrıca buradan ekmek yiyorum. Van'da turizm adına çok güzel yatırımlar yapmak istiyorum fakat ne ilginçtir ki yabancı yatırımcıya kimse destek olmuyor. Van'a çok sayıda İranlı yatırımcı geldi. Bazıları muhatap ve destek göremedikleri için yatırımlarını başka şehirlere yaptılar. Bazı arkadaşlarımız İstanbul, Antalya gibi şehirlere yatırım yaptı ve devletten, kenti yönetenlerden çok iyi destekler aldılar. Mesela İranlı hemşerilerimiz geçtiğimiz yıl İzmir'de 8 bin daire satın aldı ama biz bunu Van'da göremiyoruz. Çünkü Van'a gelen İranlı hemşehrilerimiz buradan mutlu ayrılmıyorlar. Van'da en büyük sıkıntı işi bilenler, yatırımcıya destek olacaklar görev başında değil. Van'da görev yapan bazı bürokratlar hem mevzuatı bilmiyorlar, hem de bir işin olmaması için adeta canla başla çalışıyorlar. Bu anlayış Van'ın turizmde iyi yerlere gelmesini engelliyor. Oysa Türkiye ekonomisinin yarısını yabancılar kalkındırıyor. Ortak akılla yönetilen şehirler yatırımcı çekmek için çalışırken Van yabancı yatırımcıları elinin tersiyle itiyor. Van'ın yabancı yatırımcılara gerçek anlamda sahip çıkması, teşvik etmesi gerekiyor. Yatırımcı destek bulacağı gönül rahatlığıyla yatırım yapabileceği ve kazanacağı yerleri tercih eder. Van yatırım için ideal bir şehir ama destek yerine köstek oluyorlar. Bu anlayışın değişmesi gerekir" dedi.

"Minibüs şoförleri başlı başına sorundur"

Kapıköy sınır kapısında İranlı turistlere yardımcı olunmadığını ve bu sorunun hala çözülmediğini belirten Cobedar "Tahran'da fuara katılarak İranlılara Van'a gelin çağrısı yapılıyor, ama gelen İranlılar Kapıköy'de adeta zulüm yaşıyor. Masraf ederek Van'dan İran'a gidip fuara katılmaya gerek yok. İran'ın bütün rehberleri, seyahat acenteleri Van'ın zenginliğini güzelliğini zaten çok iyi biliyor. Van'a düşen görev kaliteli hizmet, güler yüz ve turiste güven vermektir. Yani turizmin gerekleri yapılsın yeter. Bakın ben otelimde hem devlete vergi ödüyorum, hem de 9 personel istihdam ediyorum. Ekonomik krizden dolayı şuan iş yapamıyoruz. Nevruz Bayramı maalesef çok kötü geçti. Diğer taraftan Van'da bazıları yasal olmadığı halde rezidans işletmeciliği yapıyor. Kayıt dışı turizm olamaz. Rezidansları kiraya vermek tehlikeli ve suçtur. Valiliğimizin buna müsaade etmemesi gerekir. Van'a orta gelirli turist geliyor, zengin turist gelmiyor. Eğer bize yardımcı olunursa zengin turistleri de Van'a çekebiliriz. İranlı hemşerilerimiz özellikle Tahran, Tebriz, Urmiye gibi kentlerden geliyorlar. Biz tüm İran'a ulaşmak istiyoruz fakat destek yok. Birileri sanki Van'ın kalkınmaması için elinden geleni inatla ve ısrarla yapıyor. Özalp'ta modern gümrük kapısı yapılmış ama orada İranlılara yardımcı olan kimse yok. Minibüs şoförleri başlı başına sorundur. Turistlere karşı çok sert ve kaba davranıyorlar. Şehir merkezine getirdikleri yolcuları canları istedikleri yerde indiriyorlar. Turizme darbe vurmak budur. Şoförlere davranış eğitimleri verilmelidir. Bazı minibüsçüler otellerle anlaşarak gelen İranlı turistleri belli bir ücret karşılığında oraya götürüyor. Minibüsçülerin böyle bir hakkı yoktur. Antalya'da, İstanbul'da İzmir'de, Trabzon'da böyle bir şey olmaz. Çıkış harçlarının artışı da İranlı turistleri olumsuz etkiledi. İranlılar da yanlarında birkaç karton sigara, çay getirerek sorunu çözmeye çalışıyorlar. İranlılar Van'a geldiğinde en fazla 3 karton sigara getirebiliyor. Yetkililer harçları dengelemek için beraberlerinde getirdikleri sigarayı 6 kartona çıkarabilir. Böylece İranlı turist teşvik edilerek böylece hem turizm hem esnaf hem de Van kazanır" dedi.

"Van'da ciddi anlamda tuvalet sorunu var"

Cumhuriyet Caddesi üzerinde hizmete açılan İran Danışmanlık Ofisinin gerçekte işe yaramadığını belirten Cobedar "Van'da sürdürülebilir turizm politikası ve kültürü hala oluşmuş değil. Turizmi 12 aya yayacak, otelleri dolduracak, esnafı memnun, İranlı turisti mutlu edecek hiçbir çalışma yapılmıyor. İranlılara Farsça ve İngilizce Van'ı tanıtan harita dahi Kapıköy'de verilmiyor. Çünkü yok, Cumhuriyet Caddesinde İran danışmanlık ofisi açıldı ama işlevi yok. Sadece orada birileri maaş alsın diye açılmış. Orası çoğu zaman da kapalıdır. Yetkililer ile görüştüm ve dedim ki danışmanlık ofisini çalıştırmak istiyorum. Şehit ailelerine mensup iki kişiyi de orada istihdam etmek istedim fakat ne yazık ki kabul etmediler. Van'da ciddi anlamda tuvalet sorunu var. İranlı ve Vanlıların özellikle kadınların çarşıda gidebileceği bir tuvalet yok. Vatandaşlar AVM'lere ve camilere gidiyor. Bu eksikliği gören yetkili, meslek odası, belediye yok mu? Afganlı mülteciler ellerinde broşürlerle kaldırımda yol kesiyor, İranlı turisti yönlendirmeye çalışıyor. Bu kentte düzen disiplin olması gerekir. Canı isteyen istediğini yapamamalıdır. Turizmcilerle sözde toplantılar yapılıyor ama birinci derecede yetkililer toplantıya katılmıyor ve sorunlar da tabi ki çözülmüyor. Vali beyin başkanlığında birinci derece yetkililerin katıldığı bizim de davet edildiğimiz toplantı düzenlenmesi gerekiyor" diye konuştu.

"İranlılara yönelik etkinliklerin yapılması gerekiyor"

Van'da görev yapan yetkililere, turizmcilere ve meslek odalarına seslenen Cobedar, İranlı turistlere yönelik etkinliklerin yapılması gerektiğini kaydederek, "İranlıları Van'a çekmek için hiçbir çalışma yapılmıyor. Van'da esnaflar pastayı bölmek yerine büyütmek için işbirliği yapması gerekir. Otelciler olarak hiçbir yere bağlı olmayan bir dernek kurmak istedik fakat kuramadık. Nevruz öncesi otelcilerle bir araya gelerek, mademki bize destek verilmiyor gelin biz İranlı turistlerin istediği şeyleri yapalım. Her otel bin dolar versin ve topladığımız parayla Van'a ünlü İranlı ve Türk sanatçılar getirip konser düzenleyelim. Eğer sanatçı getirebilseydik oteller dolup taşardı. İranlılara yönelik konser etkinliklerinin yapılması gerekiyor. Burada en büyük görev Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile Van Ticaret ve Sanayi Odası'na düşüyor ama ne yazık ki onlarda kayda değer hiçbir çalışma yapmadı. Bunu kendilerine dediğimiz zaman bize fiyat indirin diyorlar. Biz zaten gelen misafirlerimize her türlü desteği sunuyoruz. Gereken indirimi yapıyoruz. Otelcileri suçlayarak kimse bir yere varamaz. 50 liranın altı bana zarar verir ama maalesef Van'daki oteller fiyat indirimine gidince bende iki kişilik odayı kahvaltısıyla birlikte 80 liraya veriyorum. Kişi başı 40 liraya tekabül ediyor. Eğer ben 40 liraya vermezsem oda boş kalacak. Daha fazla sıkıntı yaşayacağım. Çünkü ben burada kira, personel maaşları, doğal gaz, elektrik gibi birçok gideri karşılıyorum. İranlılar Van'a gelip Akdamar Kiliseni ziyaret ediyor. Orada 20 lira giriş parası alıyorlar. Van'ın ekonomik yönden kalkınması ve turist gelmesi isteniyorsa bu giriş ücretinde de indirim yapılmalıdır. Hepimiz bir ucundan tutarak turizmi kalkındırmalıyız" ifadelerini kullandı.

"Van'ın turizm kültürü ve politikası hala yok"

Van'ın mevcut tarihi eserlerinin, doğal güzelliklerinin üzerine yeni bir şeylerin eklenmediğini söyleyen Cobedar "Van'ın doğal tarihi güzellikleri eskiden de vardı. Van Kalesi, Akdamar Adası, Muradiye Şelalesi, Hoşap Kalesi, Selçuklu Mezarlığı gibi tarihi turistik yerler biliniyor. Bunların üzerine yeni hiçbirşey yapılmadı. Bir şey eklemediğiniz zaman bir şey de bekleyemezsiniz. Kayyum Kültür Sokağı, Sanat Sokağı, Şemsiye Sokağı gibi caddeleri güzelleştirdi. Güzel oldu, ilgi çekiyor. Vatandaşlar rahat bir şekilde o caddelere girip çıkabiliyor. İranlılar Van'da gezebilecekleri yerleri bize soruyorlar. Bizde otel olarak müşterilerimize tur ayarlıyoruz. Ya Allah aşkına hangi turizmci bunu yapıyor. Yetkililer eğer Van'ı biraz düşünselerdi, tanısalardı tarihi yerlere seferler düzenlerlerdi. Van'ın konser salonu, hayvanat bahçesi, akvaryum gibi alanlara ihtiyacı var. Van'ı daha cazip yapmak gerekiyor. Van Urartu Müzesi bir türlü hizmete açılamadı. Van'da bir otelin açılması, döşemesi, binasına 15-20 milyon TL harcanıyor. Peki, biz buraya yatırım yaptık. Yetkililerin yardımcı olması gerekmez mi? Geçtiğimiz yıl cirom 196 bin liraydı. Bu yıl 119 bin TL'dir ve her şeye en az yüzde 40 zam gelmiş, Van'da resmi olarak yaklaşık 50 otel var. Van'ın otelleri iyidir. Bu kadar büyük yatırıma, yatırımcılara yazık oluyor. Maalesef Van'ın turizm kültürü ve politikasını oluşturan planı hala yok. Önce bu sorunun çözülmesi gerekir" dedi.

"İran Konsolosluğu'nun Van'a getirilmesi gerekiyor"

Kapıköy Sınır Kapısında görevlilerin İranlılara yönelik kötü davranışının turizmi olumsuz etkilediğini anlatan Cobedar "Kapıköy Sınır Kapısında görevliler davranışını düzeltmelidir. Kişisel sorunu olan bazı görevliler 'Buradan başka sürgün yeri olmaz' düşüncesiyle turizme zarar veriyorlar. 10 yıldır Van'a gelip gidiyorum. Görevliler orada İranlı vatandaşlara çok kaba davranıyor. Hizmet kalitesi olmadıktan sonra altından gümrük kapısı yapsan neye yarar. Türkiye'nin hiçbir sınır kapısı Kapıköy kadar sıkıntılı değil. Oraya yapılan yatırıma yazık Kaç defa şahit oldum görevliler insanlar sırada beklerken mesai saatinde kantinde sigara içiyor. İnsanlar kuyrukta bekliyor. Orada İranlılara açık açık Van'a gelmeyin diyorlar. Kapıköy'de gerekli denetimlerin mutlaka yapılması gerekiyor. Kimsenin Van'ın kaderiyle, geleceğiyle oynamasına izin verilmemelidir. Van'da rehberlik hizmetleri de yetersizdir. Hâlbuki İranlılara yönelik bir çağrı merkezi kurularak gerekli bilgiler verilebilir. Ayrıca İran Konsolosluğunun Erzurum'da olması çok yanlıştır. Devletin İran Konsolosluğunu Van'a getirmesi gerekiyor. Çünkü İranlılar Türkiye'ye gelirken, İran'a giderken Van'dan giriş çıkış yapıyorlar. Erzurum'un İran ile sınırı yoktur. Sınır şehri Van'dır" diye konuştu.

"Van'da İranlıları kazıklıyorlar"

Van esnafının İranlılara fahiş fiyattan ürün sattığını belirten Cobedar "Turizm eğlenmek, gezmek dinlenmektir. İranlı turistler de Van'da eğlenmek istiyorlar. Azerbaycan, Gürcistan, Türkmenistan'a giden turistleri oradaki esnaflar dolandırmıyor, fahiş fiyata ürün satmıyor ama burada İranlılar kazıklanıyor. Bunun denetimi de yapılmıyor. Herkes kendi menfaatine göre kural koyarak hareket ediyor. Van'da turizmin gelişmesi için öncelikle turistlere güven vererek imkânlar sağlamalıyız. İranlı Van'a geldiğinde Kapıköy Sınır Kapısında güler yüzle karşılanmalı, minibüsçüler davranışlarına dikkat etmelidirler. Etmiyorlarsa uyarılmalı hatta ruhsatları iptal edilmelidir. Van esnafı İranlılara kazık atarak bindiği dalı kesmesin. Turizm altın yumurtlayan tavuktur, kesersen biter. Burada yaşayan vatandaşlara nasıl satış yapılıyorsa İranlıya da öyle yapılsın. Her yıl Mart ayında düzenlenen Shopping Fest ilgi çekmeyen bir etkinliktir. Hiçbir zaman işe yaramadı. İranlılar zaten eskiden beri nevruz döneminde Van'a gelip alış veriş yapıp gidiyor. Onun yerine konser düzenleyin, ünlü sanatçıları getirin. Bir şeyler ısrarla yanlış yapılıyor, kimse kimseyi dinlemiyor. Herkes birbirinin paçasından çekiyor, söz veriliyor ama gereği yapılmıyor" dedi.

"Van İranlı turistleri kaybediyor"

İranlı turistlerin sorunlar ve sıkıntılar nedeniyle artık Van'a gelmemeye başladığını belirten Cobedar şunları söyledi; "Kimse kimseyi kandırmasın. Pembe tablo çizmeye yanıltmaya gerek yoktur. Nevruzda 3-4 gün iş yapamadık. İranlı turistler Van yerine Antalya, İstanbul, özellikle de Trabzon'u tercih etmeye başladı. Van İranlı turisti kaybediyor ama kimse farkında değil. Kaybettiğiniz turisti geri kazanmak çok zordur. Yıllar alır. İranlı hem para harcıyor, hem de mutsuz ayrılıyor. İranlı turistler ve tur sahipleri Van'a kırgın ve küskünlerdir. İranlılar artık Van'ı sadece geçiş yeri olarak kullanıyor. İran'dan gelip Ferit Melen Havalananı'nda uçağa binip gidiyorlar. Van İranlı turistleri kaybediyor. Çünkü Van İranlıların kıymetini bilmiyor. Hep böyle devam edeceğini sanıyor. İstanbul da Laleli esnafı Rus turistlere aynı böyle yaptı ve kaybetti. Van İranlı turistlerle iyi bir diyalog kuramadı, onları anlamakta inat etti. Bunun sebebi Van'ı yönetenlerde, meslek odalarında, turizm sektöründedir. İranlı işadamı olarak Van'da yatırım yaptığım için çok pişman ettiler. Çünkü kimse destek olmadı, Van'da birkaç yatırım daha yapmayı hedefliyordum ama Van'da gördüğüm olumsuz davranışlardan sonra yatırım yapmama kararı aldım. Van'ın konumu çok önemlidir. Kapıköy Sınır Kapısı Türkiye'nin önemli kapılarındandır. Bir İranlı olarak Van'da gördüğüm şudur; Ne yazık ki Van sahipsiz ve iyi yönetilemeyen bir memlekettir. Van'ın gerçek anlamda sahibi, temsilcisi yoktur. Herkes kendi çıkarını, makam ve mevkiini düşünüyor. Olan tabi Van'a ve Vanlılara oluyor."