İşinin Erbabı: İşletmeci Enver Kaya

Yaşamın her alanında onların izini görürsünüz. Onlar şekillendirir, renklendirir hayatı ve kenti. Sözleri senettir. Van'da işinin erbabı değerli isimleri araştırdık, bulduk. Konuşmaya konuşturmaya devam ediyoruz.
Van'da yiğitliğiyle, dostluğuyla, yaşam anlayışıyla markalaşan Vanlı esnaflardan; yolların ve yılların ismi Enver Kaya'nın otobüs firmacılığı serüveni, yol ve meslek hikayesi ilginç olaylar içeriyor.
Kendinizi biraz anlatımısınız?
Ben 1940 doğumluyum. Vanlıyım. 4 çocuk, 8 torun sahibiyim. Gençliğimde Van amatör futbol kulüplerinde futbol oynadım. Otobüs firması kurdum, işletmeciliğini yaptım. Bir dönem ANAP'ta siyaset yaptım.

Hangi kulüpte ve ne zaman futbol oynadınız?
1960'lı yıllarda Van'ın en köklü takımlarından Sarı Larcivet Şengençler ve Karayolları Bölge müdürlüğü futbol takımı olan turuncu siyah renklere sahip Yolspor'da top koşturdum. Ön son adam, bugünkü ismiyle santrafor oynadım. Şengençler kulübümüzün o günkü başkanlığını Vanlı esnaf büyüklerimizden rahmetli Nevzat Amiklioğlu yapıyordu. Yolspor Jandarmagücü şampiyonluk maçı vardı. Aynı gün de benim de düğünüm oluyordu. Hocamız, kulüp başkanımız kadroda yer almamı istediler. Evde düğün devam ederken ben eski futbola sahasında (Endüstri Meslek Lisesi Karşısı) takımımızla maça çıktım. Jandarmagücünü 1-0 yenerek şampiyon olduk. Takım arkadaşlarımızla düğünde eğlenip şampiyonluğu kutladık. Bu maç sonrası futbolu bıraktım. Fenerbahçe'yi severim ve takip ederim.

Otobüs firmasını ne zaman kurdunuz?
1960'lı yıllarda otobüs işletmeciliğine mesleğe başladım. Önce Konyalı Limitet Şti. Otobüslerini Van'a getirdim. Van'dan Diyarbakır üzeri Adana'ya günde iki otobüs kaldırdık. Daha sonra Bursa Kamil Koç firmasını. Kamil Koç firması Diyarbakır, Adana üzeri İstanbul'a kadar giderdi. Vabis, Man, Ford marka otobüslere sahip bu firmaları başka arkadaşlara devrederek 302 Mercedes marka otobüsler Elazığ Hazar firmasını getirdim. Van'dan Elazığ, Ankara İstanbul seferleri düzenledik. 1972 yılında Gaziantep'ten Ali Emi, Bitlis'ten Abdurrahman Öngül, Van'dan ben (Enver Kaya) bir araya gelerek Gaziantep Taç firmasını kurduk. Cemal Aktaş'la çalıştık. Firmamız Van, Diyarbakır, Ankara, İstanbul hattında çalıştı. Sonra el değiştirdi. Bitlis Taç oldu. Bitlis Taç firmasını en son Necip Kartal işletti.
Van firmasını nasıl kurdunuz?
8-10 otobüsle Vantur firmasını kurdum. Elazığ üzeri Ankara İstanbul, İzmir'e yolcu taşıdık. Daha sonra ben ve rahmetli Hasan Sevimli Vangölü firması çatısı altında birleştik. Tekrar ayrıldık Vantur firmasını bir süre çalıştırdıktan sonra Bahri Koç ve Yılmaz Fıroğlu'na devrettim.
İlk otogar nerdeydi?
Şerefiye Mahallesi Sanat Okulu karşısında bulunan eski toprak futbol sahasının yerinde kuruldu. Yığma tek katlı yazıhane ve yolcu bekleme salonları, lokanta, kahvehane bulunan otogar uzun bir süre hizmet verdi.
Firmacılık nasıl bir meslektir?
Firmacılık sorumluluk, güven, ahlak isteyen zor bir meslektir. Firmacılık geçmişte zevkli heyecanlı bir meslekti. Bugün uçak seferleri Türkiye'nin her yerine başladı. Van'dan 10 ile uçak seferi var. Bugün otobüsler aylık ödemelerini çıkarmakta zorlanıyor. Giderler çok yolcu yok. Rekabet firmacılığın en heyecanlı tarafıydı. Otobüs yolcuları firmanın emanetidir. Geçmişte 30 saat süren bir yolculuk sonrası yolcular İstanbul'a varabiliyordu.

Van'ın ilk otobüs firmaları hangileridir?
Van'da ilk otobüs firmasını rahmetli Haydar Perihan ve Nurettin Ünsal İki Vabis marka otobüsle Muş Van arası çalışan firma kurumuştur. Perihan soyadının "Per" i, Ünsal soyadının "Sal"ı birleştirilerek Persal ismi oluşturulmuş. İlk yabancı firma -Diyarbakır Oto Şark firmasıdır. Fikret Akyol, Mustafa, Hasan, Alirıza Suruç kardeşlerin işlettiği Oto Şark Diyarbakır, Adana seferi yapıyordu. 1976 yılında Necip Kartal hac dönüşü Bitlis Taç firmasından ayrılarak Vangölü firmasını kurdu. Ankara, İstanbul, Adana seferlerine başladı. Cengiz Aktürk Ankara, İstanbul seferi yapan Vanlılar firmasını kurdu. Daha sonra Öz Vantur, Best Van, Van Seyhat ve diğer firmalar kuruldu.

Otobüs firmaları arasında yaşanan rekabeti anlatırmısınız?
Firmalar arasında zaman zaman çok acımasız rekabet olurdu. Öyle ki zararına, bedavaya yolcu taşıdığımız oldu. Bundan yolcular karlı çıkardı. Bitlis firması ve Van firmaları arasında 170'li yıllarda çok büyük rekabet yaşandı. Öyle oldu ki 13 plakalı araçlar Van'a sokulmadı. Van plakalı araçlarda Bitlis'ten geçemez oldu. Otobüslerin, iş yerlerinin camları kırıldı. Rekabet iki il arasında kavgaya dönüştü. Van-Bitlis kavgası büyüyüp tehlikeli boyut alınca devreye devlet ve siyasiler girdi. Başbakan Süleyman Demirel, Bitlis Milletvekili Kamuran İnan ve Van Milletvekili Kinyas Kartal ildeki ilgililer ve taraflarla bir araya gelerek sorunu çözüme kavuşturdular.

Van'da lakabı olan şoförler kimlerdir?
Van'ın şoförleri Türkiye'de en uzun yol giden şoförlerdir. Hepsi değerli, tecrübeli arkadaşlarımızdı. Bir kısmı aramızdan ayrıldı. Bir kısmı yaşıyor. Fantom Aziz, Sirtli Naci, Edremitli Mehmet, Tekgöz Celal Arvas, Bibuçuk Ahmet, Bala Adnan, Arap İso, Hacı Ali Basut, Burhan Yoğurtçu, Kör Kemal, Hacı Tamim, Kel Tahsin, Gariban Memo, Sekkavil Meco, Paklavagöz Zeki, Siirtli Mesut, Siirtli Selami, Burhan Çarıkçı, Ecevit Abdullah

Unutamadığınız anınız var mı?
Firma dönemimizde bir hırsız yolcuların bavul ve bagajını çalmayı alışkanlık yapmıştı. Kendisini yolcunun bavulunu çalarken yakaladık. Sinirlenip dövünce bir bekçi hırsızı korumaya kollamaya çalıştı. Onu da dövünce 6 ay hapis yattım. Müşterinin malı, canı bizim emanetimizdir. Her otobüs seferinde 2 gariban parasız yolcu kontenjanı ayırırdım. Kış koşullarında eskiden otobüs işletmeciliği yapmak çileydi. Yol yok araçlar demode, yetersiz. 2 Nisan Van'ın Kurtuluş Bayramı otobüs firmaları ve Vanlılar için önemli ilgi çekiciydi. O zaman havlı otobüsler protokol önünde durur, kurbana kesilir halk oyunları oynanır otobüs sağa sola ve öne yatarak selam durur büyük alkış alırdı. Vanlılar 2 Nisan bayram töreninde otobüslerin, esnafların geçişini heyecanla beklerlerdi.
vanhaber, van, haber, van haber

enver kaya, şoför, yol, otobüs, bagaj