İŞİNİN ERBABI: TURAN HAYDAROĞLU

Röportaj: İkram KALİ

Turan Haydaroğlu kimdir?
12 kuşak Vanlı Haydaroğlu ailesinin mensubu, Zeki Haydaroğlu'nun oğluyum. Babamın Kaymakam vekilliği nedeniyle 1932 yılında Erciş'te dünyaya gelmişim. Bir oğlum, 2 kızım, 4'de torunum var. İlk, ortaokul ve liseyi Van'da bitirdim. İlkokulu Birinci ilkokulda okudum. Okul Müdürümüz Kerim Tuncer'di. Ortaokulu Van'ın tek okulu olan Van Ortaokulu'nda ( Sıhke Cad. Eski İnönü İlkokulu, bugünkü Özel İdare İş Hanı'nın yeri) okudum.

Liseye ne zaman gittiniz?

Van'da lise olmadığı için birçok ailenin çocukları lise eğitimine Ankara, İstanbul 'da devam etti. 1948 yılında Van'da lise açıldı. Van'da lise açılınca Van'ın dışarıda lise okuyan çocukları Van'a döndü. Bu arada Bitlis, Muş, Hakkari, Siirt Ağrı gibi illerden de lise öğrenimi için Van'a gelen öğrenciler vardı. Doğu bölgesinde aynı yıllarda Diyarbakır ve Erzurum'da lise açıldı. Atatürk Lisesi'nde o dönem Türkiye'nin en iyi öğretmenleri görev yapmaktaydı. Okul Müdürümüz daha sonra İstanbul Vefa Lisesi'ne müdür olarak tayin edildi. O yıllarda bir öğretmen Van'dan İstanbul Vefa Lisesi'ne müdür olarak gidebilir mi? Atatürk Lisesi'nin ilk mezunlarından biriyim. Bu lise Van için çok özel bir önem taşır. Atatürk Lisesi mezunlarının kimi önemli mevkilere gelmiş, kimi bilim adamı kimi başarılı ticaret erbabı olmuştur. 1950 yılında liseden mezun oldum. Yedek subay olarak askere gittim.
1915 Van işgali ve muhacirlik öncesi Van'da eğitim nasıldı?
Van Kalesi güneyinde yer alan, eski Van şehrinin yakınlarında Van'da Askeri Rüştiye Vardı Van'ın lise çağına gelen çocukları burada eğitim görürmüş. Bu okul nedeniyle Vanlı ailelerin her birinden 1-2 subay çıkmıştır.

Muhacirlik (göç) sırasında aileniz gidenler olmuşmu?
Bütün Vanlılar gibi bizimde ailemizden yaklaşık 10-15 kişi Adana, Diyarbakır ve diğer illere muhacir olarak gitmiştir. Muhacir olan bu ailelerimizden ayrılanların birçoğu maalesef geri dönmemiş. İletişimimiz kopmuştur. Bu durumda olan binlerce Vanlı aile var. 1915 Van'ın her açıdan kötü etkilemiştir.
Van'da eskiden ulaşım nasıldı?
Yol yoktu. Ankara'ya, İstanbul'a gitmek için Van iskelesinden gemiyle Tatvan'a, oradan üstü açık kamyonla Kurtalan'a gidilir. Kurtalan'dan da iki günlük tren yolculuğu sonrası Ankara'ya varılırdı. Hayat koşulları çok zordu.Van Ferit Melen Havalimanı, 1943'te hizmete giren Türkiye'nin işlk sivil havaalanlarından biridir.

Van çarşısı, İskele Caddesi ne zaman açıldı hatırlıyor musunuz?

Van çarşısı Beş yoldan başlar bugünkü belediye binasının önünde son bulurdu. Van çarşısı toprak, iki ve tek katlı dükkanlardan oluşurdu. 1930'lu yıllarda İskele Caddesi açıldı. İskele caddesi 7 kilometre uzunluğunda iki tarafında su akan kanal bulunurdu. Yolun sağına ve soluna kavak ağaçlarını o dönem kamu görevlileri, okullarda okuyan öğrenciler ve Vanlılar dikti. 1980'de kavak ağaçları kesilerek cadde bütün görkemini kaybetti.

Gençiliğinizde spor yaptınız mı?

Spor hayatımızın bir parçasıydı. Futbol oynadım, kayak yaptım. Okul da spor faaliyetlerine katıldım.

Ticarete ne zaman başladınız?
Askerlik sonrası İstanbul Sirkeci'deki Büyük Postane'de memur olarak çalıştım. Orda ticarete atılmaya karar verdim. 1960 İhtilali'nden sonra hükümet, planlı yatırım kararı almıştı. Van'da o dönem okul, hastane, sağlık ocağı inşaatlarına başlanacaktı. Musluğun vananın, borunun ne olduğunu bilmeden inşaat sektöründe bir hareketlenme olduğunu anlamıştım. Memuriyet görevinden hemen istifa ettim. Sermayem yeterli olmadığı için kendime bir ortak aradım. Babamın da tanıdığı Tepebaşı'nda oturan demir ustası ve demirci iş yeri olan Vanlı Cevdet Ünsal ile ortak olmaya karar verdim. Cevdet ağabey halk adamı ve alçak gönüllü olma özellikleri ile muhterem bir insandı. Ticaret tecrübesi vardı. Aramızda yazılı bir akit olmadan yüzde elli ortaklıkla birlikte çalışma kararı aldık. Hemen bir mağaza tuttuk. Mağazanın anahtarı Cevdet ağabeydeydi. Birlikte İstanbul Perşembe Pazarı'na gidip alışveriş yaptık. İstanbul'dan dönünceye kadar malzemelerimiz gelmişti. Ertesi gün mağazamızı açtık. Cevdet ağabey de anahtarı bana verip " Bana Allahaısmarladık, sen bildiğin gibi çalış" dedi. Ortaklığımız bakiydi ama o kendi işine dönecekti.
İnşaat malzemeleri mağazası açtığınız dönemde Van'da hangi inşaat mağazaları vardı?
İnşaat malzemeleri sektöründe bizim dışımızda iki mağaza vardı. Nurettin Mumcuoğlu ve Kazım Ezberci inşaat malzenmleri satardı.

Memuriyet sonrası ticaret hayatına nasıl devam ettiniz?

Yıl 1963 satışa başladık. Devlet yatırımları da başladı ve Van'da iş yapan müteahhitlerin desteğini gördük. Zamanla Perşembe Pazarı'ndaki tüccara verdiğimiz senetler sayesinde büyük şirketler tarafından da tanınır olduk. 1967 yılında evlendim. Mazbut bir hayatım vardı ve işime odaklandım. Hem dükkanın patronuydum, koşar, muhasebe kayıtlarını tutar ve de tezgahtarlık yapardım. Bütün malzemenin gelmesi, gitmesi indirmesi kaldırması bana aitti. Huzurlu çalışıyorduk. Derken işleri büyüttük. 1967-68 de bayilik sistemine geçtik.

Cevdet Bey ile çalışma ortaklığınız kaç yıl sürdü?
10 yıl sürdü. Bakın, bu ortaklık iş hayatımın kendine has kıymetli kriterleri içinde özel bir yere sahiptir. O günleri saygıyla özlmele narım hep.

Ticaret hayatınızda ortaklık ile ilgili bir anınızı anlatırmısnız?
Ortaklık yaptığım Cevdet Ünsal ağabey ile on sene sonra bir yılbaşı haftasında hazırladığım bilanço üzerine konuşmak üzere bir araya geldik. Onbirinci seneye geçeceğiz. O inşaat işlerinde ilerlemiş, yeni işlere kalkışmış madi açıdan da yeni yatırımlarını karşılayabilmesi için bizim işteki parasına ihtiyacı vardı. Var ama bu konuyu açmak istemiyordu. Akşam geç saatlerde " Cevdet ağabey" dedim, " Bak hesaplar bu", bilançomuz bu, karımız bu, sermayemiz bu. Bundan sonrası için düşüncelerin nedir?" Dedi ki " Yahu Turan, benim şu sıralar paraya ihtiyacım var, benim sermayemi ver ayrılayım" Ben de hazırlıksızım. " Gel ve bu sermayenin yarısını vereyim, yarısını da bir yıl sonra vereyim" dedim. Ve anlaştık. Ben işimde o kendi işinde başarıyla yürüdük.

Esnaflıkta, ticarette başarılı ve güvenilir olmakuzun yıllar yaşamak için temel ilkeler neler olmalı?
Bir iş yerinde dürüstlük, güven prensibinin mutlaka olması lazım. Hangi mevkide olursanız olun, ne iş yaparsanız yapın mutlaka dürüst olun. Dürüstlük hayatınızın vazgeçilmez temel ilkesi olmalıdır. Tükenmeyen, ana sermaye dürüstlüktür. Dürüstlük olmadan hiç bir işte ilerleyemez, başarılı olmasınız. Her koşulda bu değerlerden sapmayacak ve taviz vermeyeceksiniz. Kaybetseniz dahi sözünüze sadık olacaksınız. Bu doğrultuda hareket eden Vanlı esnaflarımızın her yerde çok büyük bir itibarı vardır. Düsturunuz dürüstlük ve kalite olmalı, müşteriye asla mahcup olmazsınız. Tükenmeyen hatta kuşaklar boyu devam eden krediniz olur.

Yün İplik Fabrikasının yer tesbitini yapan gişimciler ve dönemin Belediye Başkanı Tayyar Dabbağolu

Geçmişle bugünkü ticaret arasında kıyaslama yaptığınızda neler söylemek istersiniz?
Eskiden bu kadar markave ürün çeşidi yoktu. Büyük iş yeri bina yapan da yoktu. Van'da yapı kooperatifçiliği 1970'li yıllarda başladı. Kooperatifçilik ile birlikte seramikte, boruda, saçta armatürde kalite aranır oldu. Van'ın gelişmesiyle büyüyeceğimizi düşünmüştüm nitekim öyle oldu. İşin içinde dürüstlük, samimiyet, ciddiyet, ahde vefa da olduğu zaman ister istemez kaliteli iş dünyasının içinde oluyorsunuz. Şehrimizde yeni açılan büyük küçük mağazalar var. Çok beğeniyorum.Heyecan duyarak mutlu oluyorum. Bunların büyük çoğunluğu da başarılı ve güvenilirdir.

Van'dan ayrılmayı düşüşündünüz mü?
Hayır. Gitmeyi hiçbirzaman düşünmedim. Ben Vanlıyım, memleketimi seviyorum, burada kazandım burada yatırım yaptım. Van her geçen gün daha gelişiyor ve büyüyor. İftihar edeceğimiz gelişmeler var.İnsanlarımıza iş ekmek kapıları açmak zorundayız. Ben gidersem sen gidersen memleketimiz nasıl kalkınır gelişir. Sermaye önemlidir ama insan sermayeden daha önemlidir.

Van'da çok ortaklı şirket, fabrika girişmleri geçmişte oldu ama devam etmedi bunu neye bağlıyorsunuz?

Van Yün İplik ve Battaniye Fabrikası, Van Et Entegre Tesisleri,çivi, tuğla, un ve yem fabrikaları gibi iyi niyetlerle kurulan çeştili işletmeler ve şirketler oldu. Ama birçoğu seramaye yetersiziliği nedeniyle devam edemedi. Esasında Van'ın büyük sermayesi olan iş adamı da yoktu. Van genelde ticaret yapan, hayvancılık, tarım yapan bir şehridir. Büyük sermayeleri olan bir durumumuz olsaydı daha başarılı işler yapılabiliridi.

Sosyal sorumluluk kapsamında neler yapıyorsunuz?
Demek doğru değil ama sorduğunuz için söyleyeyim.10 yıldır Van Yüzüncü Yıl Ünveristesinde yüksek tahsil yapan başarılı 40 öğrenciye karşılıksız burs veriyorum. Hiç birini tanımam, şahsen de görmedim. Sadece mezun olanların teşekkür ve istikballeri ile ilgili mektupları geliyor. Eğitimi çok önemli buluyorum. Van'ın gençleri geçmişte eğitim için çeşitli şehirlere dağıldılar. Ülkemizin ve memleketimizin tüm sorunlarının çözümü kaliteli, dünya ile yarışan eğitimdedir.Eğitime yapılan yatırım asla boşa gitmez.
Van'ın siyasi tarihine damgasını vuran, sizinde içinde olduğunuz yerel seçimde gerçekleşen Onbirliler olayı nedir?
Memleketi adına sorumluluk duyan, Vanlı 11 esnaf, tüccar arkadaşın güzel bir Van için siyaset dışında Van Belediye Başkanlığı seçiminde irade ortaya koyması sorumluluk alması olaydır.Hareket; Turan Haydaroğlu, Alaattin Şen, Nail Başıbüyük, Burhan Sofuoğlu, Mehmet Kuralkan, Halil Kırmızıtaş, Sülhattin Umman, Cevdet Baba, Zekai Dağtekin, Cevdet Ünsal, Mustafa Pala ile başladı daha sonra 40 kişiye ulaştı. Hareket halkın içinden çıkan ve başarıya ulaşan samimi oluşumdu. Biz memleketimize büyük hizmetleri olan değerliş hemşerimiz ve devlet adamı Ferit Melen'e Van'ın beklentilerini aktararak viyonu olan bir aday çıkarmasını ilettik. Ferit Bey ben Mustafa Altay'ı ile kader birliği yaptım adayım odur dedi. Bizde izninizle kendi adayımızı çıkaracağız dedik. O da bu sizin demokratik hakkınzdır çıkarabilirsiniz dedi. Tayyar Bey o zaman İstanbul Milli Eğitim Müdrü Yardımcısı olarak görev yapıyordu. Teklifimizi iletk ve kabul etti. Tayyar Dabbağoğlu'nu bağımsız aday gösterdik . Seçim büromuzu kurduk. Ben seçim bürosu başkanıydım. Bütün arkadaşlarımız canla başla çok çalışmaya başladı. Halk adayımızaa ve bizelere inandı güvendi. Rahmetli Tayyar Dabbağoğlu'nun karşısında CHP'den Kaya Kayaçelebi, Ferit Melen'in desteklediği ve partisi Güven Partisi'nden Mustafa Altay, Aalet Partisi'nden Şükrü Köseresisoğlu güçlü adaylar vardı. 11 Aralık 1973'de yapılan seçimi farklı sonuçla kazandık.

Eski Van Belediye Başkanı Tayyar Dabbağoğlu.

Tayyar Bey başarlı oldumu sizce?

Şair, yazar, edebiyatçı, sporcu, memleket meselelerine kafa yoran, cesur bir özelliği olan Tayyar Bey başkanlığı süresince çok başarılı işler yaptı. Erken vefat etmemiş olsaydı Van'ın çehresi değişri, geleeksel mimari yapısı korunurdu.Rahmetli Ferit Melen Tayyar Bey ile Van için güç birliği yaparak belediye başkanlığı süresince hep destek oldu. Benim adayım kazanmadı diyerek asla muhalif olmadı, önünü kesmedi, hizmetlerini engellemedi. Biz aktif siyasete girmedik. Tayyar Bey'den kendimiz, çevremiz için hiçbir şahsi talepte bulunmadık. Biz siyaset değil, memleketimize sahip çıkmak için oluşumu kurarak çaba verdik. Seçim bitti, bizimde görevimiz bitti.Tayyar Bey başkan olduktan sona başarılı kalıcı unutulmaz hizmetler geçerçekleştirdi. Şengençlerspor ve Van Gençlikspor sarı siyah renklerle birlştirilerek Vanspor'un kurulması, Van'a Ünveisie ve Yüksek Okul Kurma Derneği kuruluşu, Şehir Parkı, Dabbağoğlu Parkı, Kurtluş Parkı,Van Kalesi güneyinde yer alan Atatük Kültür Parkı, ilk asfalt şantiyesi, yıkılan belediye sarayı, yolların asfaltlanması, Van ünveristesinin temelini oluşturan Erzurum Atatürk Ünveristesi'ne bağlı Van Fen ve Edebiyat Fakültesi kuruluşu eserlerinden bazılarıdır. Fabrika kurulması gibi tüm girişimleri destekledi. Van'ın dertlerini dert edinen, Van için çalışmak isteynleri destekleyen Tayyar Bey, Edremit İskele arsında sahil yolunu Van'a kazandırmak istiyordu ama ömrü yetmedi. 11 Aralık 1977'de vefat ederek aramızdan aytırldı.

Seçim kampanyasında unutmadağınız anınız var mı?

Seçim büromuz rahmetli Yalçın Kitapçı Bey kardeşimizin o zaman boş olan Kitapçı Kırtasiye dükkanıydı. Büro karınca gibi kaynardı. Herkesin üstelndiği bir görev vardı. Kapalı alan toplantılarımızı rahmetli İbrahim Öngel'in Kahvaltıcılar sokağında tahta masa ve sandaliyeleri olan eski Van kahvesinde toplanırdık. Muzzam katılım ve coşku olurdu. Seçim öncesi bazı mahallelerde nabız yoklaması yapıldı. Şamaranaltı Mhallesinde birkaç mahalle halkı, muhtarların, partililerin ve bağımszı olark bizim katılımımızla oylarkullanıldı. Çok büyük heyecanla kullanılan terciler tek tek sayıldı. Şamranlatı ve çevresinde Tayyar Bey fark atrak önde çıktı. O gün herkes Tayyar Dabbağolu'nun kazanacağına inandı. Tabi davullar çalmaya oyunlar oynanmaya başlandı. Ama biz arkadaşlarımızı uyararak sükünte davet ettik.

Bugün ticari işleriniz nasıl?
Kurumsal firma anlayışıyla 50 yılı aşkın geçmişi olan bütün işleri oğlum Selim Haydaroğlu'na devrettim. O da başarıyla aynı ilkelerle, titizlikle işe devam ediyor. Depreme rağmen Van ilimiz daha iyi olacak, çok gelişecek buna eminim. Barış, kardeşlik süreci de hepimize umut veriyor.

Turan Haydaropğlu ve arkadaşları Kurubaş meviinde kayak yaparken