Kayıp kıta Argoland nereye gitti?

Jeologlar yaklaşık 155 milyon yıl önce Argoland olarak adlandırılan 5 bin kilometre uzunluğundaki bir kara parçasının Batı Avustralya'dan koptuğuna inanıyor. Ancak sonrasında ne olduğu bilinmiyordu, yani şimdiye kadar.

Bildiğiniz üzere gezegenimizin ana karaları sabit değil; plaka tektoniği nedeniyle bir araya gelip ‘süper kıtalar' veya birbirinden ayrılarak daha küçük kıtalar oluşturabiliyor. Jeologlar uzun zamandır Argoland'ın bu mikro kıtalardan biri olduğundan şüpheleniyordu fakat nereye gittiğini gösteren çok az kanıt vardı.

Utrecht Üniversitesi'nden araştırmacılar Argoland'ın kaderine ilişkin ipuçları bulmak için Güneydoğu Asya jeolojisine odaklandı.

GİZLİ HİKAYELER

Jeologlar yerkabuğunu ağır ve daha hafif kıta kabuğu olarak ikiye ayırıyor. Bu daha hafif kıtalar bir başka ‘kayıp' kıta olan Zelandiya gibi deniz seviyesinin altında gizlenmiş olabiliyor. Ya da Büyük Adria'da olduğu gibi, sonradan Güney Avrupa dağlarına dönüşen üst tabakasını geride bırakıp Dünya'nın mantosuna gömülebiliyor.

Utrecht Üniversitesi'nden jeolog Douwe van Hinsbergen, “Eğer kıtalar Dünya yüzeyinde hiç bir iz bırakmadan mantoya dalıp tamamen yok olabilseydi, o zaman Dünya'nın jeolojik geçmişte nasıl görünmüş olabileceği hakkında pek bir fikrimiz olmazdı. Eski süper kıtaların ve Dünya'nın geçmiş dönemlerdeki coğrafyasının güvenilir rekonstrüksiyonlarını oluşturmak neredeyse imkânsız olurdu” diyor.

Argoland'ın kopmasıyla geride kalan derin okyanus havzasının taban yapısı, kıtanın kuzeybatıya doğru sürüklendiğini ve büyük olasılıkla bugün Güneydoğu Asya adalarının olduğu yerde durduğunu gösteriyordu.

Argoland'ın kıta büyüklüğünde bıraktığı geniş ayak izi Güneydoğu Asya adalarını işaret ediyordu ama şaşırtıcı bir şekilde bu adaların altında büyük bir kıta yoktu. Gizem giderek derinleşiyordu.

Peki ama Argoland tam olarak nereye gitti?

Bilim insanları Sumatra, Borneo ve Andaman Adaları da dahil olmak üzere çeşitli adalardan elde edilen rekonstrüktif modeller ve saha çalışması verilerini kullanarak, Argoland'ın tek bir kıta olmadığını ve yaklaşık 300 milyon yıl önce parçalara ayrılmaya başladığını keşfetti.

Araştırmacılar ayrıca Argoland'ın parçalanmasının yaklaşık 215 milyon yıl önce hızlandığını tespit etti; kıta ince parçalara ayrılmıştı. Bu teori adalarda yapılan saha çalışmalarıyla da desteklendi.

Parçalar bir kolaj oluşturuyordu: Argoland, Endonezya ve Myanmar'ın yeşil ormanlarının altında gizliydi.

Argoland hiçbir zaman sınırları net bir şekilde çizilmiş tek bir kıta olmamış, daha ziyade okyanus havzalarıyla ayrılmış mikro kıta parçalarından oluşan (araştırmacıların deyimiyle) ‘Argopelago' olmuştu.

Meslektaşı Van Hinsbergen ile kayıp kıtanın peşine düşen Eldert Advokaat şöyle diyor:

Kelimenin tam anlamıyla bilgi yığınlarıyla uğraşıyorduk, bu yüzden araştırmamız bu kadar uzun sürdü. Yapbozu bir araya getirmek için yedi yıl harcadık.

Advokaat ve Van Hinsbergen'in çözdüğü bulmaca, Himalayalar ve Filipinler'in jeolojik sistemiyle de örtüşüyordu.

Gondwana Research dergisinde yayınlanan araştırma, Dünya kıtalarının karmaşık tarihine ilişkin değerli bilgiler sunuyor ve bilim insanlarının gezegenimizi şekillendiren süreçleri daha iyi anlamalarına yardımcı oluyor.

Douwe van Hinsbergen'in de açıkladığı gibi, “Kayıp kıtaların nasıl ortadan yok olduğunu bilmek önemli. Bu plaka tektoniğinin arkasındaki itici güçleri çözmek; biyoçeşitlilik ve iklimin evrimi gibi süreçleri anlamamız için hayati önem taşıyor.”

Ayrıca Argoland'ın hikâyesi tamamen yok oluş değil, bir dönüşüm hikâyesi. Bu kayıp kıta gezegenimizin sürekli değişen doğasına dair ilgi çekici bir hatırlatma işlevi görüyor.

Kaynak: Hürriyet