MAHALLELERİN KÜTÜĞÜNÜ ÇIKARIYOR

Hacı Yılmaz

Van'ın kent hafızasına, sosyal ve kültürel hayatına bir katkı da Van'da uzun yıllar oto döşemeciliği yapan, mesleğini daha sonra İstanbul'da sürdüren iş hayatını noktalayarak merak ettiği şehirleri ve ülkeleri gezen Vanlı Servet Durgun, yılın bir bölümünü doğup büyüdüğü ata baba toprağı Van'da geçirirken 7 yıl önce başlattığı çalışmayı tamamlamak üzere olduğunu söyledi.

'Van'la ve dostlarımla bağlarımı koparmam'

Van'ın eski mahallelerinde yaşayan veya yaşamış sakinlerinin kütüğünü çıkararak Van'ın kent ve toplumsal belleğine katkı sağlamak üzere çalışma yaptığını kaydeden Servet Durgun 'Ben Tahsildar Seyit Efendi'nin torunuyum. Kunduracı Hasan Durgun ustanın oğluyum. Rahmetli babam seferberlikte Konya'ya doğru giderken yolda annesini kaybediyor. Küçük yaşta annesini hatırlayamayacak yaşta annesini kaybediyor. Sonra dönüp Van'a geldikten sonra babam o zamanlar 10-15 yaşlarına geliyor. 7 kardeşiz. Şuanda Van'da oturan bir kardeşimiz var. Bizim evlerimiz Hacı Osman Camisinin altından başlar, bir ucu Banka sokağında, arka tarafı ise Kahvecioğullar'ının oturduğu binalara dayanır. 3 tane üzüm bağımız, 1 tane kaysı bağı, 1 tanede karışık bağımız vardı. Yani içerisinde yaklaşık olarak 25 bin dönüm gibi bir bahçeye 1 tane 2 katlı, 1 tane de tek katlı evi bulunan çarşının merkezinde olan yerde oturuyorduk. Mahallemizin, Osmanlı döneminde eski ismi Avsikoğlu mahallesidir. Van Büyükşehir olduktan sonra ismi değişti. Nerede yaşarsam yaşayayım doğduğum büyüdüğüm, ekmeğini yiyip suyunu içtiğim memleketim Van ve dostlarımla bağlarımı koparmam. Her yıl Van'a mutlaka gelir kokusunu solur toprağına ayak basarım. Van dışında işimiz veya farklı nedenlerle yaşayabiliriz ama Van ile bağlarımızı devam ettirerek Van'a karşı olan sorumluluğumuzu da yerine getirmek zorundayız. Mahallelerimizi gezerken birçok tanıdık bildik evin, ailenin yerinde olmadığını üzülerek gördüm. Mahallelerin sakinleri oranın yabancısı olmuş. Bu düşünceden hareketle mahallelerde eskiden kimlerin yaşadığını tespit etmek bilgileri gelecek kuşlaklara aktarmak üzere çalışma başlattım. Bilindiği gibi 1915'te Ruslar tarafından işgal edilen Van ilimiz Ermeni çeteleri tarafından yakılıp yıkıldı. Vanlıların seferberlik olarak adlandırdıkları 1915'de Van'dan muhacir olup 1918-20 arası geri dönen, Van'da oturan, Van'a bir şekilde farklı illerden gelerek yerleşen eski ailelerin ikamet ettikleri mahalle, sokak isimleri ile beraber aileleri adı soyadı, varsa lakaplarıyla tespit çalışmasını başlattım. Araştırma yaparken kendi tanıdığım aileler dışında yüzlerce Vanlı ağabeyimiz, arkadaşımız dostumuz olan mahalle sakinleriyle görüştüm. Ortaya 10 bini aşkın Vanlı hemşehrimizin kütüğü sayılacak bilgiler derledim. Bilgileri şimdi bilgisayar ortamına aktarıyorum' dedi.

'Van'ın değerlerine değer katan herkes Vanlıdır'

Van mahallelerinde yaşayan ve yaşamış eski ailelerin tespit çalışmasının Vanlılardan büyük bir ilgi gördüğünü belirten Servet Durgun, ' Çalışmamdan haberi olan birçok hemşehrimiz babamızın adını yazmışsın ama bizim ve amcamızın ismini yazmamışsın gibi isteklerde bulunuyorlar. Ailelerin çocuklarını dahil ettiğim zaman çalışma yıllar sürer ve bitmez. Bu araştırma projesi bir kişinin kendi imkanlarıyla yapabileceği iş değildir. Çalışma Vanlıların katkılarıyla Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyoloji bölümünün yapması gereken önemli bir proje olmalıdır. Van üzerine yetersiz olsa da bazı kitaplar yazılmış, ancak şehrimizin insan haritası çıkarılmamış. Çıkarılan kitaplarda da ciddi hatalar görüyorum. Mesela birinin yazdığı bir bilgiyi yanlışına doğrusuna bakmadan başkası kitabında tekrar etmiş. Bu da Van'ın yaşadığı yanlışların devam ettiği ciddi bir sorundur. Van' eski mahalle, sokak, isim soy isim, lakap çalışmasını kapsayan insan odaklı çalışma şimdiye kadar bir kurum veya bir araştırmacı tarafından düşünülmemiş veya yorucu olacağı düşüncesiyle böyle bir çabaya girilmemiş. Ben araştırmalara başladığım zaman birkaç kişi sen bu işin altından çıkamazsın, ölen ölmüş, giden gitmiş mahallelerin geleneksel yapısı değişmiş eski komşuların bir çoğu yok dediler. Tamam, ölen ölmüş, giden gitmişte ama ailenin dedesinin ismi geçmişi o mahallede hala yaşadığını herkes biliyor. Dolaysıyla benim için yorucu olsa da keyifli çalışma oldu' dedi.

'Çalışmam 14 mahalleyi kapsadı'

Mahallelerde halen oturanların ve göç edenlerin kütüğünü, yani mahallelerin asıl sahiplerini isim isim kayıt altına aldığını, çalışmasında ailelerin etnik kökenine bakmadığını ifade eden Servet Durgun, ' Mahallede kim yaşamışsa kim iz bırakmışsa onları yazıyorum. Eskiden Van'da komşular arasında kimse kimsenin etnik kimliğini araştırmaz önemsemezdi. Önce Vanlı sonra da mahalleli olmak vardı. Aileler nereden gelirlerse gelsinler Van'ın yerli köklü aileleri gibi zamanla Vanlı vasfını kazanmış kişilerdir. Hiçbir ayrım yapmadan mahallelerde kim oturmuşsa hepsini yazmaya çalıştım. Bu şehirde yaşayan, Van'ı gerçekten sahiplenen, Van'ın kültürünü bozmadan sahiplenen, ilimizin değerlerine değer katan herkes Vanlıdır. Çalışmamın son aşamasındayım. Bu çalışmam 14 mahalleyi kapsadı. Tepebaşı, Çavuşbaşı, Ali Paşa, Şerefiye, Cumhuriyet, Vali Konağı, Bahçivan, Akköprü, Cevdetpaşa, Hafiziye, Şabaniye, Şamranaltı, Eminpaşa, Buzhane, Erek, Mercimek, Çalık Sokağı'nın kadim ailelerinin hepsini kayıt altına alarak bir araya topladım. Edremit'i de aynı şekilde araştırdım ve yazdım. Edremit'i bir Edremitli büyüğümüzden dinleyerek yazdım. Yaklaşık olarak 10 bin kişinin ismi mahallesi kayıt altına alındı. Bu çalışmayı herkes kitaplaştırmamı bekliyor. Ancak kitap basımı maddi imkan gerektiren bir kaynaktır. Benim kitap bastırmam zor görünüyor, ama Yüzüncü Yıl Üniversitesi çalışmayı genişleterek kitaplaştırmak üzere ilimize kazandıralım' düşüncesiyle isterse bende severek devrederim. Yaptığım çalışmanın bende kalmasının bir anlamı yoktur. Bu çalışmam ile ilgili kültür bakanlığına kitap halinde bastırılması için başvuracağım. Memleketime küçük bir katkı sunabilirsem budan mutluluk duyarım' diye konuştu.

Vanlı Servet Durgun'un kişisel merak ve çabasıyla Van'ın mahallelerinde yaşayan ve yaşamış olan mahallerle anılan ailelerin kütüğünü çıkarmak üzere yaptığı çalışma Vanlılar tarafından takdirle karşılandı.