Maraş Caddesi'nin adı nereden geliyor?

Doğup büyüdüğümüz, adımladığımız, sevinçlerimiz, hüzünlerimiz ve anılarımız olan mahallelerin, caddelerin, sokakların kendisine has kadim bir isimi vardır. Yaşamımızın tanıkları olan bu mekanlar aynı zamanda şehrimizin kimliği ve hafızalarıdır. Mahalle, cadde ve sokakların köklü isimleri ve hikayeleri bu nedenle önemlidir.

Van'ın eski caddelerinden Maraş Caddesi'ne verilen "Maraş" bu adın nereden kaynaklandığını, kim tarafından verildiğine ilişkin benzer sorular sürekli sorulmaktadır. Soruların doğru yanıtına geçmeden konun daha iyi anlaşılması ve kent hafızasının canlanmasına bir ölçüde katkı sağlama düşüncesiyle şehrimizin 1918 sonrası yeniden kuruluş hikayesini bu köşede bir kez daha özetle anlatmakta yarar görüyorum.

***

Bilindiği gibi Birinci Dünya Harbi sırasında (1915-1918) Rus ve Ermeni çetelerinin işgal ve katliamlarına maruz kalan, yakılıp yıkılarak harabe haline dönen Van'da 30 bin masum Vanlı hayatını kaybetti. Aziz şehrimiz Van, ağır yaralı olarak 2 Nisan 1918'de düşman işgalinden kurutuldu.

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivinde yer alan 25 Mart 1937 tarih ve 3587 sayılı yazıda; Yetmiş bin nüfuslu Van şehrinin Birinci Dünya Savaşı sırasında (1915-1918) çeşitli işgallere uğrayarak harabe halini aldığı ve bugün (1936) ancak hicretlerle (geri dönen Vanlılar ile) yedi bin nüfusa ulaştığına dikkat çekilir.

Kurtuluş sonrası kasaba görünümündeki Van, Cumhuriyet'in ilanı ile birlikte yeniden Vilayet olur. Yeni Van şehrinin kuruluş çalışmaları 1930-40'lardan sonra ağır aksak başlar. Bu bağlamda Başvekalet (Başbakanlık) Yüksek Vekâlet Makamı, Birinci Umum Müfettişliği 06 Kasım 1936 tarih, 250/7222 sayılı Yeni Van şehrinin kuruluşu ile ilgili yazılı emirleriyle Nafia Vekâleti (Bayındırlık Bakanlığı) Yapı İşleri Umum Müdürlüğünce yeni şehrin yerinin tespiti için bir heyet görevlendirir. Van'a gelen heyet yaptığı teknik incelemelerde Vanlıların muhacir (göç) ettiği Eski Van şehrinin (Van Kalesi önünde bulunan) mevcut durumunun; iktisadi, idari açıdan, şehirlerarası yollardan uzak, alanın bataklık olması, bataklığın ıslahı için de zamana ve kaynağa ihtiyaç olacağı, ayrıca sağlık bakımdan da sakınca taşıdığı, ayrıca Van Gölü sahiline uzak bir mevkide bulunmasından dolayı halkın Van Gölü'nün çok güzel olan manzaralarından ve şehir halkının medeni ihtiyaçlardan mahrum kalacağını dikkate alarak bu nedenlerle yeni Van şehrinin burada tekrar kurulmasının uygun olmayacağı, bu yönde alınacak kararın da daima eleştiri çekeceğini tespit ve rapor eder.

Farklı yerlerdeki incelemeleri sonucunda heyet; idari, iktisadi, sağlık ve gelişme bakımından, Van şehrini inceleyen, bilen ve ziyaret edenlerce de ilk bakışta kabul edilen, Van Gölü'ne yakın uzaklıkta bulunan (bugünkü Edremit Kocaeli Van Dostluk Parkı karşındaki) Elmalık (Zivistan) üzerinde Yeni Van şehrinin kurulmasının her yönüyle uygun ve başarılı olacağına karar verir. Heyet bu görüşünü gerekçeleriyle Nafia (Bayındırlık) Vekili (Bakanı) A. Şükrü Kaya imzasıyla Başvekâlet (Başbakanlık) Yüksek Vekalet Makamı İsmet İnönü'ye bildirir.

Yeni Van şehrinin Elmalık'da kurulması beklenirken, yeni şehir tarım arazisi, üzüm bağları, bahçeleri iki katlı cumbalı Van evlerinin bulunduğu "Bağlar Mevkii" olarak adlandırılan bugünkü şehir merkezinin olduğu bölgede yavaş yavaş şekillenmeye başlar.

YAZININ DEVAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ