MAVİ ŞEHRİN KALEMLERİ

Van'da Halk İnanışları

Ümit Kayaçelebi

Halk inançları deyimi toplum tarafından kabul edilmiş ilâhî bir dinin bilinen hükümleri ve öğretileri dışında kalan fakat halk arasında yaygın bir şekilde yaşatılan, itibar gören ve bir sonraki nesle aktarılan inanmalardır.

Halk arasında yaygın olan toplumsal kabullenmeler, benimsemeler, âdet-gelenek olarak varlığını sürdüren bir takım folklorik uygulama ve pratikler halk inançları şeklinde emen her ünitesinde yer almıştır. Teknik gelişmelerden tutun da, evlenmeden, doğumdan, ölümden, sosyal hayatımızdaki her türlü etkinliklere kadar benimsenen halk inançları vardır.

Dinen İslam tarafından yasaklanmış ve İslam'a ters düşen inançların halk arasında yaşatılması; eski inanç, kültür, örf, âdet ve folklorun tesirine bağlanabilir.

Ancak zaman geçtikçe İslam'a ters olan inançlar yavaş yavaş terk edilmekte, bazı halk inanışları azalmakta, bazıları tamamen yok olmakta, bazıları ise Türkiye genelinde olduğu gibi hâlâ varlıklarını devam ettirmektedirler.

Bu inanışların zamanla görülemez olması eski kültür, örf ve âdetlerin zayıflamasına, İslami eğitim-öğretim, bilgi ve şuurun artmasına, bu sahada bilgili kişilerin, eserlerin çoğalmasına; yol, araç, hastane, okul vb. imkânların yaygınlaşmasına bağlamak mümkündür:

* Anne, çocuğunun üzerindeki gömleğinin düğmesini dikerken çocuğun aklı dikilmesin diye ya ağzına kibrit çöpü verir ya da bir eliyle yakasını tutturur.

* Avuç kaşınırsa para gelecek demektir.

* Ayakta su içilmez.

* Bebeğin kırkı çıkmadan çatıya çıkılmaz.

* Ceviz ağacının altında yatıp uyunmaz. (Uykusu ağır olur, baş ağrısı yapar.)

* Cuma akşamı soğan sarımsak gibi şeyler yenmez...

* Dolu yağışı dursun diye saç ayağı, dolu yağışı altına atılır.

* Ekmek pişerken ilk pişen ekmek yenmez. (Yiyenin kadını ölür.)

* Eli olan biri, siğili olan birini okursa iyileşeceğine inanılır.

* Ezan okunurken iş bırakılır, iş yapılmaz.

* Gece aynaya bakılmaz.

* Gece bulaşık suyu dökülmez.

* Gece ev süpürülmez.

* Gece ıslık çalınmaz. (Uğursuzluktur, şeytan çağırmaktır.)

* Gece köpek uluması pek hayra yorulmaz.

* Gece kül atılmaz.

* Gece tırnak kesilmez. (Kesenin boyu kısa olur.)

* Gelinin ayağına damat basarsa, damat kılıbık olur..

* Giden yolcunun arkasından bir tas su dökülür.

* Güvercin vurulmaz, eti yenmez.

* İki dini bayram arasında nikâh kıyılmaz.

* İnsanın sol kulağı çınlarsa kötü, sağ kulağı çınlarsa iyi haber beklenir.

* İstenmeyen bir olay anlatılırken tahtaya el ile tokmak gibi üç kez vurulur.

* Kadınlar erkeklerin, bilhassa yaşlıların önünü kesip geçmez.

* Kapı eşiğine oturulmaz. (Oturan iftiraya uğrayabilir.)

* Kötü bir şey konuşulduğunda, şeytan kulağına kurşun denir.

* Kuş yuvası bozulmaz. (Bozan kişinin yuvası bozulur.)

* Makas ve bıçak istenirse elden verilmez yere konur.

* Sabun isteyene, sabun elin tersiyle verilir.

* Sağ gözün seğirmesi iyiye yorumlanır.

* Sol gözün seğirmesi kötüye yorumlanır.

* Sofra başında türkü çağırılmaz (söylenmez).

* Yakına konan karganın ve baykuşun ötmesi de hayra alamet sayılmaz.

* Yatan çocuğun üzerinden atlanmaz. (Atlanırsa büyümesi durabilir.)

* Yatırların çevresinden ağaç kesilmez.

* Yatırların çevresindeki ağaçlara bez ve çaput bağlanarak dilek tutulur.

* Yolcunun ardı sıra ev süpürmek uğursuzluk sayılır

* Evde kırık ayna bulundurmak uğursuzluğa alamettir

* Evde süpürgeyi ters bırakmak uğursuzluktur.

* Gece aynaya bakan genç kızların bahtı bağlanır.

* Kara kediye karışmak, dövmek cin çarpmasına sebep olur.

* Yere besmelesiz kaynar su dökmek cin çarpmasına sebep olur.

* Ayakkabıların ters dönmesi veya uç uca gelmesi evde kavgaya sebebiyet verir.

* Misafirin tez gitmesi için ayakkabısının içerisine tuz atılır.

* Gece köpeklerin acı acı ulumaları zelzeleye delalettir.

* Cuma akşamları iş yapmak günah sayılır.

* Bir kişinin un değirmeninde yalnız yatması cin çarpmasına neden olur.

* Çift aksırık uğur, tek aksırık uğursuzluk sayılır.

* Süpürgenin elbiseye değmesi iftiraya uğranılacağına delalet eder.

* Soğan sarımsak kabuğu yakmak günah sayılır.

* Zemheri kışta evin tozunu almak günah sayılır.

* Karadut ağacını kesmek günah addedilir.

* Ev içerisinde yün çorap sökmek iyi sayılmaz.

* Rüyada diş çektirmek ölüm haberi almaya delalet sanılır.

* Elbise sırtta iken düğme ve sökük dikmek iftiraya uğramaya neden olur.

* Gelinlerin eve ilk gelişlerinde kuzu gibi olmaları için ayaklarının altına kuzu postu serildiğinde kuzu gibi bir gelin olacağına inanılır.

* Gelinin eve gelip ilk oturuşunda ilk çocuğunun erkek olması için kucağına erkek çocuk bırakılır.

* Gelin geldiğinde ağzına bir parmak bal verildiği takdirde bal gibi ağzının olacağına inanılır.

Yaşama dair

Nurgül Akbaş

Çökmüş gözaltlarının arkasına saklanmış ama anlatmak istemediği her şeyi gün ışığında istemsiz yeşerten aciziyetimle tanıştım. Yalın haliyle terk edilmeye yüz tutmuş karanlıkla ışığın varlığını sahiplendim yüreğimde.

Yere göğe sığmayan kudret, yumruk kadar olan kalbe sığarken nokta varsayılıp göze değen hiç bir varlık, yer bulamıyordu sıcağın gölgeli sokaklarında. Gelişi güzel denilen her şeyboş vermişliğin pençesinde kıvranırken hayallerimi ufak çaplı yolculuklara uğurladığımı söyleyip aslında hepsinin vazgeçişin gizemli yüzü olduğunu içten içe biliyordum.

Kalem yazması istenileni çoktan yazmıştı belki de. Teslim olmak gerekiyordu. Teslim olmak isteyen ruhuma istediğini ne kadar verdiğimi bilemeyecek kadar aynasızdım oysaki. Dudaklarıma yakıştırdığım şeyler farkına vardığım zamanlarda fazlasıyla kısıtlı. İçinde şükrün huzurunu, tövbenin kabul olabileceğinin umudunu ve geceyi sahiplenişin getirdiği ufak bir tebessüm bırakıyorum hayat anılarımın yanına. Toplanmak bana göre değildi.

Olmadığında bir şeyleri değiştirmeyi çok yenilerde öğrendim. Kaldığım yerden devam ediyordum geçmişimde. Çünkü hiç bir zaman ikinci bir seçeneği hak etmedi göz pınarlarım. Şimdiyse yalnızlığı kazanmışken kaybetmeyi kabullenecek yüreğe sahip olmadığımı belki de hiç bir zaman olamayacağımın farkında olarak sessizce fırtınanın dinmesini bekliyorum.

Kuşlarımın özgürlüğü ile özgür kalacak tüm sorumluluğum.

Umarım hiç bir zaman mavimi kaybetmem...

Yok

Kenan Gezici

Selam sanan ömrümün yarısı

Gönül nehrimi coşturan güzel

Sonbahara mecbur dal

Yağmura hasret kalan toprak

Gökyüzüne hasret iki çift göz

Sen geçerken aklımdan

Zühtte sığınan kul gibiyim

Ne sabahımdan hayır

Ne akşamında muhabbet

Yanımda sen yoksan

Yediğim içtiğimde yok meymenet

Ben seni yalnızlığımın okyanusunda

Fikirlerin yokluğunda bulup da sevdim.

Niyaz

Merve Beyaz

Uzak diyarlar çekti içim

Sinsice uzandı kelimeler

Yutkundum harf harf

Gitti içim uzaklara

En uzaklara

İzleriydi

Ekmeği alnına koyanların

Saklıydı bir yerlerde

Üşüyene sarılan insanlar

İçimden geçti

İçim geçti

Umudun gülümsemesiydi

Karla oynayan çocukların gözleri

Kuruduğu halde ağacı sulamaktı,

Sevmek ve inanmak

Kalbin inanmasıydı

Niyaz.

Söyle ceylan gözlüm

Bekir Acemioğlu

Yorgunum bedenimin ilacı sensin

Deli gönlümün bir tek ilacı sensin

Sol yanımın yarası, dermanı sensin

Söyle ceylan gözlüm şimdi nerdesin

Gözlerimde sadece o güzel halin

Dilimde iki hece sen ve hayalin

Beni hülyaya saldı güzel gözlerin

Söyle ceylan gözlüm şimdi nerdesin

Gönlüme umutsun unutma bunu

Eksik etme benden hayat suyunu

İnanma senden daha güzel olduğunu

Söyle ceylan gözlüm şimdi nerdesin

Tatlı dilli, güler yüzlü, şirin kız

Beni diyar diyar gezdiren cankız

Ay gibi güzel yüzünle ah peri kız

Söyle ceylan gözlüm şimdi nerdesin.