Osmanlı Arşiv Belgelerinde Van

Değerli okurlar; İlimizin tarihte birçok medeniyete ev sahipliği yaptığı biliniyor. Bizler tarihteki medeniyetlerin yaşam biçimlerini bıraktıkları belgelerden öğrenme imkânına sahip oluyoruz. Bu belgeler arkeolojik kazılar sonucu elde edilenler, taşa, kile, deriye veya kâğıda yazılan belgelerden oluşuyor.

İlimiz Osmanlı hâkimiyetine geçtikten sonra Van'da ciddi bir devlet yönetimi oluşturuluyor. Bu yönetiminin en belirgin özelliği resmi belgelerin arşivlenmeye başlanmasıyladır. Arşiv tutmak aynı zamanda devlet olmanın en temel özelliklerinden biridir. Osmanlı öncesi dönemlerle ilgili bilgi ve belgeler de arşivlerimizde olmakla beraber, Osmanlıların arşivciliğe verdikleri önem yadsınamaz.

Osmanlı arşivlerinde ilimiz ile ilgili birçok bilginin ve belgenin olduğunu biliyoruz. Bu bilgi ve belgeler araştırmacılarımızın çalışmaları ile her geçen gün biraz daha gün yüzüne çıkıyor. İlimizin tarihi seyrini bu belgelerden takip etme imkânına sahip oluyoruz. Belgelerin günümüz Türkçesine çevrilmesi ile günümüz insanı da bu bilgileri öğrenme imkânına kavuşuyor. Geçmişi bilerek dün ile bugünün devlet yönetimini mukayese edebiliyor. Halkın dün ve bugünkü istek ve ihtiyaçları hakkında bilgi edinebiliyor. Geçmiş ile bu günü kıyaslama şansına erişiyor. Geçmişi öğrenerek karşılaştığı yerel, ulusal ve uluslar arası sorunları daha iyi tahlil edebiliyor. Yarınlarda olabileceklere karşı öngörü geliştiriyor.

Birinci Dünya Harbinde Rusların Ermeni Komitacıları öncülüğünde ilimizi işgal etmeleri, ilimizde bulunan kurum arşivlerini yakmaları ve yağmalamaları geçmişe yönelik bilgi edinme şansımızı kısıtlamıştır. Eğer dönemin Van'daki kurum arşivleri günümüze intikal edebilmiş olsaydı bugün daha donanımlı olabilecektik. Van'daki Rus işgalinden tapu, nüfus, eğitim vs. gibi kurum arşivlerinin çok az bir bölümünün kurtarılabildiğini biliyoruz.

1548 yılında Kanuni Sultan Süleyman Van'ı Osmanlı idaresine katıyor. Bu tarihten itibaren Osmanlı devleti ilimizde teşkilatlanıyor. Merkezi yönetim ile kurumsal yazışmalar yapılmaya başlanıyor. Bu yazışmalar arşivlerde muhafaza ediliyor ve günümüze kadar ulaştırılıyor. Bu hafta tanıtmaya çalıştığım kitapta yayınlanan belgeler çeşitli zamanlarda ve konularda yazılmış resmi mahiyet taşıyan belgelerden oluşmaktadır. Bu belgeler ilimizde maden işletilmeciliği, Van Gölünde gemi işletmeciliği, devlet kurumlarının ihtiyaç duydukları malzeme talebi, yardım talebi, okul yapımı ve valilik makamı ile yapılmış olan yazışmaları ihtiva etmektedir.

YAZININ DEVAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ