Selçuklu Mezarlığı’nda ilk defa görüldü

Bitlis'in Ahlat ilçesinde bulunan Selçuklu Mezarlığı'nda yapılan liken temizliği ve restorasyon çalışmalarıyla birlikte yeni bilgilerde gün yüzüne çıkıyor. Eski Ahlat Şehri Kazıları Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Sanat Tarihi Bölümü Başkanı Prof. Dr. Recai Karahan tarafından yürütülürken, son yapılan çalışmalarla birlikte Dünyada ki iki örnekten biri olan Emir Bayındır Kümbetini yapan Babacan isimli ustanın yapmış olduğu bir mezar taşı bulundu.

Babacan isimli sanatkarın yapmış oldu mezar taşında ilginç bilgiler bulunurken, mezar taşının ön cephesine işlenen kar motiflerinin ise Selçuklu Mezarlığı'nda ilk kez görüldüğü belirtildi. Konu hakkında İHA muhabirine açıklamada bulunan Eski Ahlat Şehri Kazı Ekibi Üyesi Uzman Sanat Tarihçi Mustafa Oral, yapılan liken temizliğinin ardından okunan mezar taşlarıyla birlikte yeni bilgilerin gün ışığına çıktığını vurguladı. Uzman Sanat Tarihçi Mustafa Oral, Babacan isimli ustanın yapmış olduğu mezar taşında ilk kez rastladıkları kar motifinin olduğuna değinerek, “Burada yaptığımız çalışmalardan ilk olarak liken temizliğinin öneminden bahsetmek istiyorum.

Liken temizliği yapılmadan önce bu mezar taşlarının üzerindeki herhangi bir motifi çözümlemek veya kitabeyi okumak mümkün değildi. Dolayısıyla bu şaheserlerin kimler için hangi dönemde yapıldığını üzerinde hangi süslemelerin olduğunu nelerin yazıldığını ve bu eserleri yapan maharetli ustaların isimlerini bilmiyorduk. Mezar taşlarının uzman restoratörler tarafından liken temizliği yapıldıktan sonra hem liken ve benzeri oluşumların esere verdiği zararlar önlenmiş oluyor hem de eserin süsleme programı ve kitabesi çözümlenebilecek duruma geliyor" dedi.

Bu sezonda liken temizliği çalışmaları yapılan eserlerde yaptıkları epigrafik çözümlemelerde daha önce mezar taşlarında ismine rastlanmayan bir sanatkâr isminin tespit edilmesi kendileri için çok önemli olduğunu ifade eden Oral, "Çünkü bu sanatkar aynı zamanda dünyada yalnızca iki örneği bulunan yarı baldaken tarzda yapılmış olan Emir Bayındır Kümbetini yapan Babacan adlı sanatkardır. Ayrıca bu eserdeki usta kitabesinde sanatkar babasının ismini de Teoman olarak belirtmiştir. Daha önce böyle bir bilgi yoktu. Bu bilgiyi ilk defa ortaya çıkardık. Mezar taşının ön cephesinde bir kartuş içerisine alınmış kar motiflerinin ilk defa işlenmiş olması yine Ahlat mezar taşlarında daha önce görülmemiş bir süsleme örneğidir. Bu mezar taşının diğer bir önemi ise usta kitabesidir. Genellikle ustalar imzalarını batı dış yüze işlerken, bu usta ise güneye bakan yan yüze işlemiştir.

Daha önce okunmuş olan hiç bir eserde sanatkar imzasının bu kısma atıldığı tespit edilmemiştir. Bu gelişmeyle birlikte Emir Bayındır Kümbetini yapan ustanın bir mezar taşını yaptığı ortaya çıkmıştır. Bu mezarda oldukça önemlidir. İçinde yatan meftunun 12 yaşında olduğu bildiriliyor. Yine bu özellikte bir ilktir çünkü daha önce korunan hiç bir eserde ölen kişinin kaç yaşında öldüğünü belirten bir ibareye rastlanmamıştır. Bu kişinin 12 yaşında olmasına rağmen hafız olduğu belirtilerek, mezar taşının yan yüzlerine Farsça şiirler yazılmıştır.

İşte tüm bu bilgilerin elde edilmesi liken temizliği ile mümkün hale gelmektedir. Ahlat mezar taşlarının liken temizlikleri ve restorasyonları yapıldıkça buna bağlı olarak yapılan kitabe çözümlemeleri ışığında Ahlat'ın demografik yapısı, siyasi tarihi, yetiştirdiği bilim adamları, sanatkarlar, kadılar ve daha bir çok bilgi gün yüzüne çıkarılarak Kubbetül İslam Ahlat'ın ne denli önemli bir şehir olduğu daha net anlaşılmış olacaktır. Tarihi onu yağmalayanların değil; ona gönül ve emek verenlerindir” dedi.