“Diğer
insanları umursuyor muyum? Bu zor bir soru. Ama, evet sanırım gerçekten
umursuyorum… Ama duygularımın bana engel olmasına izin vermiyorum. Yani ben de
herkes kadar sıcak ve ilgiliyim, ama şunu da kabul edelim ki herkes sizi
kazıklamaya çalışıyor… Kendinizi korumak için tetikte olmalı, duygularınızı bir
kenara bırakmalısınız. Diyelim ki bir şeye ihtiyacınız var ya da biri size bir
kazık atıyor… belki sizi soymaya kalkıyor… icabına bakarsınız… yapılması
gerekeni yaparsınız… Birini incitmek zorunda kalsam kendimi kötü hisseder
miyim?Evet bazen. Ama çoğunlukla, eee (gülüyor)… en son bir böceği ezdiğinizde
ne hissettiniz? “ (adam kaçırma ve
gasptan ceza almış bir antisosyalin ifadesi). Antisosyal
kişilik bozukluğu (ASKB) 15 yaşından önce başlayan, yaygın bir antisosyal
davranış ve pişmanlık duymadan başka insanların haklarını çiğneme ile belirli
bir bozukluktur. Ciddi sosyal sorunlara yol açtığından, tüm kişilik
bozuklukları içinde en önemlilerinden biridir. Bozukluk, yalnız psikiyatrist ya
da psikologların değil, sosyologların, hukukçu ve kriminologların da öteden
beri ilgi ve dikkatini çekmiştir.
Geçmişte bu hastaları tanımlamak için, psikopat, sosyopat, asosyal
ya da dissosyal gibi değişik terimler kullanılmıştır. ‘’Psikopat’’, Türkçe’ de halk dilinde
yerleşmiş yüklü bir sözcüktür. Ve kullanımından kaçınmak gerekir. DSM-IV
Psikiyatrik tanı sistemine göre; A-Belirtilerden
üçünün ya da daha fazlasının olması ile belirli 15 yaşından beri süregelen,
başkalarının haklarını saymama ve başkalarının haklarına saldırma örüntüsü: 1. Tutuklanmasını gerektirecek eylemlerde
tekrar tekrar bulunmakla belirli, yasalara uygun toplumsal davranış biçimine
ayak uydurmama. 2. Sürekli yalan söyleme, takma isimler
kullanma ya da kişisel çıkarı, zevki için başkalarını atlatma ile belirli
dürüst olmayan tutum. 3. Dürtüsellik ya da gelecek için tasarılar
yapmama. 4. Yineleyen kavga, dövüş ya da saldırılarla
belirli olan kolay öfkeye kapılma ve saldırganlık. 5. Kendisinin yada başkalarının güvenliğini
umursamama. 6. Bir işi sürekli götürememe ya da mali
yükümlülüklerini tekrar tekrar yerine getirememe ile belirli sürekli bir
sorumsuzluk 7. Başkalarına zarar vermiş, kötü davranmış
ya da başkasından bir şey çalmış olmasına karşı ilgisiz olma ya da yaptıklarına
kendince mantıklı açıklamalar getirme ile belirli vicdan azabı çekmeme. B-Kişi en az 18 yaşındadır. C-15 yaşından önce başlamış davranım
bozukluğu kanıtları vardır. D-Antisosyal davranış sadece Şizofroni ya
da bir Manik epizodun gidişi sırasında ortaya çıkmamaktadır. KLİNİK
ÖZELLİKLER Antisosyal, bir
toplumda, suç, ayıp, günah ya da ahlak dışı sayılan davranışları tekrarlamaya
eğilimli demektir. Ancak
diğer kişilik bozukluklarından farklı olarak 15 yaşında önce ortaya çıkan
davranım bozukluğu tablosunu göstermiş olmalıdır. Hasta her türlü suçu
işleyebilir. Bunlar tutuklanmasını gerektiren ağır suçlar olabilir. En çok
görülenler, hırsızlık, gasp, saldırganlık, ırza geçme ve diğer cinsel
suçlardır. Bazen de yalnızca ahlak, işleri ya da okul kurallarını çiğnemekle
sınırlı olabilir. Bu suçları sonuçlarına aldırmıyormuş gibi tekrar tekrar
işler. Birçok hastanın sabıka kaydı çok kabarıktır. Verilen cezalardan ders
almaz. Örneğin, belli bir suç nedeni ile hapse girer fakat hapiste aynı suçu
işlemeye devam eder. Başka insanlara
karşı sorumluluk, sadakat ve dürüstlük duygusu yoktur. Verdiği sözleri
tutmaz, durmadan yalan söyler ve insanları kolayca aldatır. Başkalarının iyi
niyetinden yararlanır. Yalanı yüzüne vurulunca utanmaz. Dolandırıcılık, sahtekarlık insanları
yalnızca zevk için aptal yerine koyma gibi davranışlar sıktır. Kumar oynarsa
hile yapar. Başkalarının yerine geçerek insanları aldatma ve birden çok isim
kullanma gibi davranışlar da görülebilir. ASKB olan hastalar eşlerine de bağlı
değillerdir. Nikahlı ya da nikahsız sık eş değiştirebilirler. Parasal
yükümlülüklerini yerine getirmezler. Bu hastaların çoğu işinde tutarsızdır;
çalışacak iş olduğu halde işe girmez. Eğer bir işe girecek olursa, işi
aksatması ya da diğer disiplin bozucu davranışları nedeniyle çabuk kovulur.
Bazen de kendisi nedensiz işi bırakır. Geçinebilmek için ya parası olan bir
yakınını sömürür ya da yasadışı yollardan para kazanır. Örneğin, karısını
çalıştırır ya da yaşlı annesinin emekli maaşını
(bazan zorla) alır. Zayıf gördüklerinden haraç alır. Dürtüsellik her
alandadır, sonuçlarına aldırmıyormuş gibi davranır. Aklına estiği
gibi gezer. Bazen serseri gibi dolaşması yüzünden, sabit bir adresi yoktur.
Kendisinin ya da başkalarının güvenliğini düşünmez. Heyecan ve uyarılma açlığı
nedeniyle, tehlikeli serüvenlere atılabilir ya da önüne gelenle yatabilir. En
kötü özellikleri kolay öfkelenme vardır.
Sebepsiz yere öfkelenir ve insanlara saldırır. Kolay kavga çıkarır,
karşısındakini yaralayabilir. Hastanın saldırganlığından en çok zarar görenler
genellikle ailesi ve çocuklarıdır. Çocuğu varsa, ebeveynlik görevlerini de genellikle
yerine getirmezler. Yaptıklarını
yüzünden pişmanlık ya da suçluluk duymaz. Başkalarına verdiği zararı rasyonalize
eder. Bu nedenle bu bozukluğu, bir tür vicdan ya da süperego yokluğu gibi
düşünmenin uygun olduğu da ileri sürülmüştür.
Asla ders almaz, ceza vermenin etkisi olmaz. Pişmanlık gösterileri
genellikle sahtedir. Alkol ya da madde
bağımlılığı ya da kötüye kullanımı çok sık gelişir. Alkolizm tabloyu daha ağır
bir görünüme sokabilir. Antisosyal davranışlarının önemli bir bölümünü alkollü
iken yapabilir. Parafililer;
cinsel sadizm gibi, genel popülasyondan daha sık görülür ve cinsel suçlarının
nedenini oluşturabilir. Ağır vakaların çoğu ömrünü hapiste geçirir.
Bunların doğal olmayan yollardan ( kaza, intihar ya da başkasının elinden ) ölme
olasılığı daha yüksektir. Yaş ilerledikçe tablo bir miktar ‘’sönme ‘’eğilimi
gösterir. Saldırganlık, irritabilite ve cinsel suçların sıklığı azalır. PSİKOPATİNİN
ANAHTAR BELİRTİLERİ DUYGUSAL/KİŞİLERARASI İçtenlikten uzak ve yüzeysel olma Benmerkezcilik ve büyüklük duygusu Pişmanlık ya da suçluluk duymama Empatiden yoksunluk Aldatma ve yönetme eğilimi Sığ duygular TOPLUMSAL
SAPKINLIK İçgüdüsellik Davranış denetimlerinde zayıflık Heyecan ihtiyacı Sorumluluk almama Erken dönem davranış sorunları Yetişkinlikte antisosyal davranış NEDENLERİ: Anne-babasız
büyümüş çocuklarda, örneğin sokakta ya da yetiştirme yurtlarında büyümüş ya da
tutarlı bir ebevyn eğitimi görmemiş çocuklarda ileride bu bozukluğun ortaya
çıkması olasılığı daha yüksektir. Babada alkolizm olması, çocukken cinsel ya da
fizik olarak sömürülmüş olma ve çocuklukta dikkat eksikliği hiperaktivite
bozukluğu olması diğer yatkınlaştırıcı etkenlerdir. İkiz,
evlat edinme ve aile çalışmaları genetik etkenlerin önemli bir rol oynadığını
göstermiştir. Hastaların birinci derece akrabaları ASKB, genel nüfustan daha
sık görülür. Hasta bireylerin erkek çocuklarının ASKB geliştirme olasılığı daha
yüksektir. SIKLIK: Amerikan ECA
çalışmasında ASKB % 2-3 , erkeklerde %
3-4 daha sık bildirilmiş. Ancak bir görüşe göre tanıda saldırganlığa fazla önem
verilmesi, birçok kadın hastanın atlanmasına neden olmaktadır. Türkiye’de bir
kent popülasyonundan çekilmiş 954 denek üzerinde yapılan bir çalışmada %
3,erkeklerde %5.3, kadınlarda da % 0.4
bulunmuş. HUKUKSAL DURUM: ASKB vakaların
cezai ehliyetlerinin tam olduğu kabul edilir. Bir suç işlemeleri halinde ( suç
sırasında tabloya bir psikoz ilave olmamışsa ) cezalarını tam olarak
çekerler. TEDAVİ: ASKB,tedavi umudu en
az olan kişilik bozukluğudur. Tedavi amacıyla bir genel psikiyatri servisine
yatırılmaları faydadan çok zarar verir. Agresivite nöbetlerini kontrol etmek
amacıyla (özellikle EEG bozukluğu da varsa ) psikiyatrik ilaçlar
kullanılabilir. Batıda, cezaevi koşullarında uygulanan bazı davranışçı ‘’
düzeltme’’ programlarının yararlı olduğu ileri sürülmüştür.
