Hani biz Van bir efsaneler diyarıdır demiştik ya. Hakikaten kadim bir şehir olan Van’ımızın efsaneleri de çok ilginçtir. Bu diyar baştan başa bir efsaneler diyarı derken bu gün de aklıma Gevaş ilçemizdeki Artos Dağının daha doğrusu Gevi ananın hikayesi aklıma gelince onu yazmaya karar verdim.
Van her yönüyle harika bir şehir bir kültür deryası insan yaza yaza bitiremiyor ki. İnsan yazarken bile heyecanlanmadan edemiyor. Van öyle bir diyar ki nereye adım atsanız orada anlatılacak çok şeyi olan bir yer.
Bu gün de bilen vardır bilmeyen vardır dedim size artos baba efsanesi anlatayım derken önce biraz Artos Dağıyla bilgiler sunayım ve ondan sonra geçelim mevzuumuza.
Yeşil Gevaş ilçemizdeki Yüce Bir Dağ Artos Dağı, Güneydoğu Torosların devamıdır. Görünümünden dolayı Çadır Dağı olarak da bilinir. Kavuş Şahap dağlarının 3700 m’lik önemli bir yükseltisini oluşturur.
Van Denizi’nin oluşturduğu mikro klima nedeniyle dağın güney yüzü ile kuzey yüzü arasında iklim yönünden önemli farklılıklar vardır. Artos Dağı sert ve soğuk rüzgârlara karşı havzanın iklimini yumuşatır.
Dünya üzerinde Artos’a eşdeğer özellikler gösteren tek dağ Yeni Zelanda’dadır. Zirvesi ve tabanı arasındaki
Hani bazen hikaye anlatmaya başlarken deriz ya gel zaman git zaman vaktin birinde ve bu girizgahtan sonra geçeriz anlatımımıza.
Vakti zamanında artos Dağının zirvelerinde ha bire esip duran birbiriyle bazen dost bazen düşman olan doğu yelleri ile batı yelleri arasında bir sebeple kavga çıkmış ve türlü bahanelerle birbirlerine saldırmaya başlamışlar.
Araları açılmış ya ha bir de doğu yelleri ve batı yelleri fırtınalarını boralarını yanlarına katarak ver elini Artos Dağı der orada Artos Dağının şahikalarında birbirleriyle kavgaya tutuşurlarmış.
Bu bitmeyen kavgalar böyle sürüp giderken Artos Baba da bu kavgalardan bu dövüşlerden oldukça canı sıkılmış ve bu durumdan rahatsız olmaya başlamıştır. Bu böyle olmaz artık buna bir çare bulup bu kavgalara son vermek lazım diyerek artık sulh olsunlar diyerek Doğu ve Batı Yellerine gayrı gelin sulh olun bu kavgalara da bi son verin diyerek ulak vasıtası ile haber göndermiş.
Artos babanın gazabından hiddetinden korkan ve çekinen Doğu ve Batı Yelleri çarnaçar Artos Dağına gelmişler ve orada bir şenlik bir eğlenti kurmuşlar. Şenlik sonunda sulh yapılır ve artık bundan sonra birbirimizle kavga etmeyelim diye karar alırlar.
Doğu ve batı yelleri kendi aralarında konuşup anlaştıktan sonra artık bundan sonra hısım akraba olalım ve bu dostluğu pekiştirelim derler. Bu meyanda Doğu yeli kızını batı yellerinin oğluna verirken böyle hayırlı bir işe de Artos Baba da sağdıç olarak katılır.
Doğu yelinin kızı Artos Dağına gelin gelirken o gece ay ışığında Gevaşın evlerinin damlarında yatan genç kızların görmesine Batı Yellerin oğlu kızmış köpürmüş benden evvel gelinin yüzünü başkaları görmüşse ben o kızı asla karı diye almam deyip ayak diretmiş. Bu durum üzerine yine Artos da meclis kurulmuş ve bu meşverete de yeller le birlik de ay ışığı da katılmış.
Olanlara üzülen ay ışığı; Yemin olsun gelinin yüzünü önce ben gördüm ve ben gördükten sonra da Gevaş’ın genç kızları gördüler demiş ve hadise orada kapanmış.Tekrar bir araya gelinmiş düğün dernek yapılarak iş tatlıya bağlanmış.Fakat ay dede ne hikmetse neden olsun gevaşın kızları gelinin yüzünü görsünler diyerek içlenmiş ve şöyle bedduada bulunmuş;
Yel gibi duyulmadan, elma gibi soyulmadan ay gibi dolunmadan boran gibi ulumadan ev bark sahibi olmayasınız demiş. Ay dedenin bu bedduasından sonra Gevaş’taki kızlar bir türlü onlarla darı dünyada evlenecek mesken tutacak kimse bulamaz olmuşlar. Kızlar da ne bet kalmış ne beniz. Pişman olmuşlar nadim olmuşlarsa da iş işten geçtiği bir sırada yörenin tanınan sevilen Gevi anası kızlar elmalar yetişinceye dek birer elma ve bir buğday başağını yastığınızın altına koyun ve yatın ondan kelli ay ışığının etkisi de ortadan kalkar.
Ancak Gevaş’ın kızlarına yine de kırgın ve dargın olan ay dede her gece gelip damada yatan kızların yastıklarının altını koklarmış.
Efsane o ki netice olarak Yeşil Gevaş’ın kızları damlarda çok ay ışığı altında kaldıkları için denilen o ki; <Hep ay yüzlü olurlarmış>
Artos baba efsanesi ve gevi ana doğu ve batı yelleri derken bu efsaneyi de burada noktaladık.
Bir baka efsanede buluşalım inşallah.
