Hâ. Mîm Apaçık olan Kitab'a and olsun ki, Biz onu (Kur'an'ı) mübarek bir gecede indirdik. Kuşkusuz biz uyarıcıyızdır. Her hikmetli işe o gecede hükmedilir. (Yani) katımızdan (verilen her) emir. Çünkü biz, peygamberler göndermekteyiz.[1]
Berat'ın Anlamı:
Berat, Arapça "berâet" kelimesinin Türkçeleşmiş şeklidir.
Beraet kelimesi sözlükte, "kişinin borçtan, suç ve cezadan, hastalıktan, yükümlülükten kurtulması veya yükümlü olmaması" anlamına gelir.
Beraet kelimesinin ifade ettiği bu anlamlarla da bağlantılı olarak, şaban ayının 15. gecesinde Müslümanların Allah'ın affı ve bağışlaması ile günah yüklerinden kurtulacakları umularak bu geceye Berat (Kurtuluş )Gecesi denilmiştir.
Berat Kandilinin Zamanı:
Şaban ayının on dördüncü gününü on beşinci gününe bağlayan gecedir.
Bu gece, değişik adlarla da anılmaktadır:
Bu geceye, bereketli ve feyizli bir gece olması sebebiyle 'Mübârek'; kulların günahlarının affolunması ve temize çıkmaları sebebiyle 'Berâet'; kulların ihsana kavuşmaları nedeniyle 'Rahmet', geceyi iyi değerlendiren kulların seçilerek salih kullar arasına alınması sebebiyle 'Berâe veya Sakk' adı da verilir.
Berat Kandilinin Önemi:
Her sene, Şaban ayının on beşinci Berat gecesinde, o senede olacak şeyler, ameller, ömürler, ölüm sebepleri, yükselmeler, alçalmalar, yani her şey Levh-i mahfuzda yazılır.
Bu Gecenin Özellikleri:
Bu gecenin beş özelliği vardır:
1) Bu gecede önemli işlerin seçimi ve ayırımı yapılır.
2) Bu geceyi ibadetle geçirenlere yardımcı olması amacıyla Allah tarafından melekler gönderilir.
3) Bu gece bağışlanma ve af gecesidir.
4) Bu gecede yapılan ibadetlerin fazileti çok büyüktür.
5) Bu gecede Peygamberimize şefaat yetkisinin tamamı verilmiştir. Bu yetkinin üçte biri Şaban'ın on üçüncü günü, üçte biri Şaban'ın on dördüncü günü, geri kalan üçte biri de Şaban'ın on beşinci günü verilmiştir.
Anne ve babasını incitenler, büyücüler, başkalarına kin besleyenler içki düşkünleri bu gecenin faziletinden yararlanamazlar.
Berat Kandilinin Fazileti:
Şaban ayında niçin çok oruç tuttuğu sorulduğu zaman Rasulullah Efendimiz şöyle buyurmuşlardır:
Receb ve Ramazan arasındaki Şaban, öyle faziletli bir aydır ki, insanlar bundan gafildir. Bu ayda ameller, âlemlerin Rabbine arz edilir. Ben de amelimin oruçlu iken arz edilmesini isterim.[2]
Rasulullah bu geceyi Hz. Âişe'ye tanıtırken şöyle buyurmuştur:
Bu gece Şaban'ın on beşinci gecesidir. Allah Teâlâ bu gecede BenüKelb kabilesinin koyunlarının tüyleri sayısınca insanları Cehennem'den kurtarır. Ancak kendisine şirk koşanların, Müslümanlara karşı kin ve düşmanlık besleyenlerin, akrabaları ile münasebeti kesenlerin, gururlu ve kibirlilerin, ana-babasına asî olanların ve içki içmeye devam edenlerin yüzüne bakmaz.[3]
Bu hadiste, sıla-i rahimi tek etmek, ana babaya âsi olmak ve insanlara karşı böbürlenmek gibi genel olarak kul hakkına giren hususlar, istisna olunmuşlardır. Buna göre, haksız yere adam öldürme, başkasının ailesiyle zina etme ve hırsızlık gibi büyük günahlardan olduğu halde, hadis-i şerifte affedilmeyecek günahlar arasında sayılmayan pek çok günah vardır ki, bu günahlar, her ne kadar açıkça affedilmeyecek günahlar arasında zikredilmeseler bile, gerçekte affedilmeyecekleri konusunda hadisin kapsamına dâhildirler. Şu halde vaktiyle bu günahları islemiş olanların, söz konusu günahlarının affı için tövbe etmeleri yeterli olmaz; ayrıca, hak sahiplerinden helallik de dilemeleri gerekir.
Peygamberimiz buyurdu ki:
"Şaban ayının yarısı (Berâet gecesi) gelince: gecesini namazla, gündüzünü oruçla geçiriniz. Cenâb-ı Allah o gece güneşin batmasıyla dünya göğüne iner ve şöyle der: Benden af dileyen yok mu; onu affedeyim. Rızık isteyen yok mu; rızık vereyim. Yok, mu şunu isteyen, yok mu bunu isteyen… Bu fecre kadar devam eder."[4]
Âişe validemiz buyuruyor ki:
"Rasulullah'ın, hiçbir ayda, Şaban ayından daha çok oruç tuttuğunu görmedim. Bazen Şabanın tamamını oruçla geçirirdi."[5]
Rasulullah buyurdu ki:
Beş gece vardır ki onlarda yapılan dualar geriye çevrilmez. Bunlar Recebin ilk (cuma) gecesi, Şabanın ortasında bulunan gece, Cuma gecesi, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı geceleridir.[6]
Berat Gecesine Has Bir Namaz Var mı?
Kaynaklarımızda belirtildiği üzere Berat gecesine ait özel bir namaz yoktur. İmam Gazâli, bu gece her rekatında Fâtiha'dan sonra on bir kere İhlas suresi okunmak suretiyle kılınacak yüz rekat veya her rek'atında Fâtiha'dan sonra yüz kere İhlas suresi okunan on rekat namazın çok sevap olduğuna ilişkin bir rivayet nakletmektedir.
Ancak Zeynüddin el-Irâki, İmam Nevevi ve Ali el-Kârî gibi hadis otoriteleri bunun aslının olmadığını söylemişlerdir.
Berat Kandiliyle İlgili Birkaç Soru:
Sual: Şabanın 14. mü, 15. günü mü oruç tutulur?
Cevap: On beşinci günü tutulur. Bünyesi zayıf olanın, Şabanın 15 inden sonra oruç tutmayıp, farz olan Ramazan-ı şerif orucuna hazırlanması iyi olur. Sağlığı yerinde olan ise, Şaban ayının çoğunu, hatta tamamını oruçlu geçirebilir.
Sual: Berat gecesinde, kaderimiz tekrar mı yazılıyor?
Cevap: Hayır. Kader, ezelde Levh-i mahfuzda yazılmıştır. Sonradan bir şey yazılmaz. Yani, Levh-i mahfuzda olacak değişiklikler ve ömürlerin artması ve kısalması da, ezelde yazılmıştır. Allahü Teâlâ'nın kaderi, yani ezeldeki ilmi nasıl ise, Levh-i mahfuzdaki değişiklikler, ona uygun olur.
