Bugün Kurtuluş Bayramı ve 2 Nisan Dünya Vanlılar Günü şanlı kurtuluşumuz kutlu olsun

 Evren Doğruer

Birinci Dünya Savaşı sırasında 1915’de Ermeni-Rus çeteleri ve destekçilerince işgal edilerek yakılıp yıkılan Van kurtuluş heyecanını yaşıyor. Kurtuluş Günü nedeniyle Van Valiliği ve Büyükşehir Belediyesi iş birliğiyle koronavirüs kuralları çerçevesinde kentin çeşitli noktalarında büyük ilgi görmesi beklenen farklı etkinlikler geçekleştirilecek Dünyaca ünlü Türk Hava Kuvvetleri'nin gösteri takımı Solo Türk Van semalarında gösteri uçuşu yapacak.

1915’te ne oldu?

İran Körfezi ve İç Asya ticaret yollarına hükmeden askeri-stratejik köprü konumunda olan Van bu özelliği ile tarih boyunca birçok devletin sahip olmak istediği bir şehir olmuştur. Osmanlı Devleti’nin son döneminde Van ve çevresinde yaşanan olayların temelinde Şark Meselesi yatmaktaydı. Bu dönemde batılı devletlerden birçok din adamı ve araştırmacı Van ve çevresine gelerek burada istihbarat ve misyonerlik faaliyetlerine başlamıştı. Misyonerlerin açmış oldukları okullarda Ermeni öğrencilere “Özerk Ermenistan” fikrini aşılayarak onların devlete düşman yetişmelerinde önemli rol oynamışlardı. Batılı devletler ve misyonerlerin bu yöndeki çalışmaları çok geçmeden sonuç vermiş ve asırlardan beri “Sadık Millet” olarak tabir edilen Ermeniler isyan çıkarmışlardı.

Avrupalı devletler arasındaki siyasi, askeri ve iktisadi rekabet gibi başlıca sebeplerle çıkan dünya savaşına kısa bir süre sonra Osmanlı Devleti de katılmıştı. Ermeniler, I. Dünya Savaşı öncesinde olduğu gibi savaş sırasında da isyan halinde olmuşlardı. Ermeniler, 28 Şubat 1915’te Van Vilâyeti’nin merkeze yakın kaza ve köylerinde yeniden isyan çıkarmıştı. İsyan kısa bir süre sonra, Vestan, Çatak, Havasor ve Tımar gibi kaza ve köylere yayılmıştı. Bunun üzerine Vali Cevdet Bey, Van’daki Kürt Aşiretleri ile bir görüşme yapmış ve onlardan destek istemişti.

Ruslar, Van Gölü Havzası’na doğru ilerlerken saflarında bulunan Ermeni alaylarına bölge Ermenilerinin oluşturduğu çeteler de katılmaya başlamıştı. Ruslar bu durumdan yararlanarak iki koldan Malazgirt ve Van üzerine ilerleyerek, 11 Mayıs 1915’te Muradiye’yi, 12 Mayıs’ta Patnos ve Erciş’i işgal etmişti. Bu sırada Ermenilerin çıkardığı isyanı bastırmakla uğraşan Cevdet Bey, Rusların iyice yaklaştığı haberini alınca, şehri terk ederek Başkale’ye çekilmişti. 17 Mayıs’ta Osmanlı ahalisi de Van’ı boşaltmıştı. Aynı gün gelen Ermeniler, Müslümanların oturduğu mahalleleri ateşe vermiş ve kontrolü ellerine geçirmişlerdi. İşgal şartlarının hazır olduğunu gören Ruslar 20 Mayıs 1915’te Van’ı işgal etmişti. Birsüre sonra Van Gölü’nün kuzey ve güneyinden batıya doğru ilerledi. Böylece Diyarbakır da Rus tehdidine maruz kalmıştı. Diyarbakır’ın işgali halinde Ruslar, İskenderun Körfezi’ni ele geçirerek asırlık Akdeniz’e inme plânlarını gerçekleştirebilirdi.

Van’ın işgali 2 Nisan 1918’e kadar sürmüş ve bu tarihte Van’a giren Türk Ordusu şehri tam bir harabe durumunda bulmuştu. I. Dünya Savaşı ve işgal yıllarında yaşanan olaylar Van’daki sosyal ve ekonomik düzeni bozmuştu. Bu nedenle burada yaşayan Müslüman halk memleketlerinden göç etmişlerdi. Yüzyıllarca Türk hâkimiyetinde yaşayan Ermenilerin, Ruslar ve batılı devletlerin kışkırtmasıyla çıkardığı isyanlar sonucunda yaşanan olaylar, ilişkileri günümüze kadar olumsuz bir şekilde etkilemiştir.

Van’ın düşman işgalinden kurtuluşunun 103. yılını kutlarken şehitlerimize, hayatını kaybeden tüm Vanlılara Allah’tan rahmet diliyoruz. 

DÜNYA VANLILAR GÜNÜ KUTLU OLSUN

Van’ı tarihi ve doğal güzellikleriyle tanıtmak, farkındalık yaratmak ve imajına katkı sağlamak, dikkatleri Van’a çekmek amacıyla 2018 yılından itibaren 2 Nisan Dünya Vanlılar Günü olarak kutlanmaktadır. Bu günde karşılıklı kutlama konuşması, mesajlaşma  ve sosyal medyada paylaşma yapılmakta   Van pastası yapılarak komşulara, iş yerinde müşterilere ikram edilmektedir.    Dünyanın farklı yerlerinde ve ülkemizin farklı şehirlerinde yaşayan tüm Vanlıların ve Van dostlarının 2 Nisan Dünya Vanlılar Günü’nü içten duygularla kutlar esenlikler diliyoruz.