Çalışanlar dikkat! Haftalık tatil yaptırmayan...
Hafta tatili inşaat ve turizm başta olmak üzere bazı sektörlerde işçi işveren arasında önemli anlaşmazlık konusu olabiliyor. Bazı sektörlerde yaygın uygulama, işçiye hafta tatili yaptırılmayıp, topluca izin verilmesi şeklinde. Bazı işverenler ise hafta tatilinde çalışan işçiye hafta içinde izin verme yoluna gidiyor. Bu konuda sonradan açılan davalar genellikle işçiler lehine sonuçlanıyor.
İş Kanunu’na göre, hafta tatili izni kesintisiz en az 24 saat. İşçilere haftada bir gün 24 saat dinlenme zamanı verilmesi gerekiyor. Hafta tatilinin 24 saatten az yapılması halinde hiç kullandırılmamış sayılıyor. Kanun, hafta tatilinin bölünerek kullandırılmasına izin vermiyor.
İZİNLE TELAFİ EDİLEMEZ
Hafta tatili yaptırılmayan işçilere hafta içinde telafi izni verilmesi de kanuna aykırı. Hafta tatilinde çalıştırılan işçiye fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekiyor.
Kanuna göre, sadece hafta içinde fazla çalışan işçilere, ücret yerine telafi izni verilebiliyor. Hafta tatili karşılığı yaptırılan telafi izinleri dava konusu yapıldığında işveren haksız bulunuyor.
FAZLA ÇALIŞMA NEDİR?
Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılıyor. Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanıyor. İşçi ve işverenin anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine, günde 11 saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Denkleştirmede, günlük 11 saati aşan süreler fazla çalışma olarak kabul ediliyor.
İki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, 45 saati aşamaz. Buna denkleştirme süresi deniliyor. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabiliyor. Turizm sektöründe ise denkleştirme süresi 6 ay olarak uygulanıyor ve toplu iş sözleşmesiyle 6 aya kadar çıkartılabiliyor.
7.5 SAATİ AŞAN GECE ÇALIŞMALARI ÜCRETE TABİ
Haftalık 45 saatlik çalışma süresi normalde haftanın 6 gününde 7.5 saat olarak uygulanıyor. Ancak, örneğin özel güvenlik, sağlık hizmetleri gibi gece çalışması yapılan sektörlerde 2 gün çalışıp 2 gün dinlenme şeklinde çalışma programı uygulanabiliyor. Bu şekildeki haftalık çalışmaların toplamı 45 saatin altında kalsa bile geceleri 7.5 saati aşan süreler için fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekiyor. Örneğin, haftada iki gün 11 saat gece nöbeti tutan bir özel güvenlik görevlisi, haftalık toplam çalışma süresi 45 saatin altında kalsa bile, nöbet tuttuğu iki gece için 3.5 saatten toplam 7 saat fazla çalışma ücretine hak kazanıyor.
Aynı şekilde, denkleştirme yapılsa bile gündüz 11 saati aşan süreler için de fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekiyor.
YILLIK 270 SAAT SINIRI
Bazı işverenler, bordroya fazla mesai ücretini de dahil ediyor. Bu durumda, bordroyu imzalayan işçi, fazla mesai ücretini almış kabul ediliyor. Ancak, bu konuda da bir yasal sınır var. Yargıtay, bordroda “fazla mesai ücretini aldım” diye imza atılsa bile, yıllık 270 saati aşan fazla mesai için ayrıca ücret ödenmesi yönünde karar veriyor.
FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR?
Fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma ücretinin yüzde 50 fazlası olarak uygulanıyor. Yani, bir saat çalışan işçiye 1.5 saatlik ücret ödeniyor. İşçi işveren arasında imzalanacak sözleşmeyle daha yüksek fazla çalışma ücreti belirlenebilir ama daha düşük belirlenemez.
Fazla çalışma ücretinde genel kural böyle olmakla birlikte, özellikle gece çalışmalarında bazı işverenler farklı uygulamaya gidebiliyor. Örneğin, haftalık toplam çalışma süresi 45 saatin altında kalan özel güvenlik görevlisine, fazladan çalıştığı saatler için normal ücretin yüzde 150’si yerine, yüzde 50’si oranında ücret ödeniyor.
Aylık sabit ücret uygulanan, örneğin asgari ücretle çalışılan iş yerinde saatlik ücret, haftalık 45 saat üzerinden aylık 180 saate bölünerek hesaplanıyor. Brüt asgari ücret 2 bin 29.50 TL olduğuna göre, asgari ücretli işçinin normal saat ücreti 11.27 TL. Bu işçinin saatlik fazla çalışma ücretinin ise 16.91 TL olarak ödenmesi gerekiyor.
PRİM ÖDEMESİ FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ YERİNE GEÇMEZ
Sabit ücretin yanı sıra prim ödemesi yapılan bazı iş yerlerinde fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücreti ödenmiyor. Gerekçe olarak da bu çalışmaların karşılığı prim ödemesi yapıldığı belirtiliyor. Bu tür ödemeler de yargıdan dönüyor. Yargıtay, prim ödemesini çalışanı özendirme ve ödüllendirme amacına matuf ek ücret olarak kabul ediyor. Fazla çalışmalar karşılığı yapılan ödemelerin ise bizatihi ücretin kendisi olduğuna dikkat çekiyor.
KAYNAK: HABERTÜRK
