Efendim, geçmiş yıllarda Van’da arkadaşlık, dostluk bağları alabildiğine kuvvetliydi. Koca Van şehri adeta tek bir mahalle gibiydi. İnsanlar birbirleriyle olan beşeri ilişkilerinde komşuluğun çok çok ötesinde akraba derecesinde samimiyetleri vardı.
Yemenin, içmenin ötesinde sohbet ve muhabbet onlar için her şeydi.
O günlerde sohbet ve muhabbette elbette ki o günkü konuşulan Van şivesi ile olurdu. Fakat ne var ki yeni yetişen nesiller b u gün Van şivesini bilmiyorlar ve bilmedikler içinde haliyle konuşamıyorlar.
Ben de bu gün sizi biraz gerilere götürerek Bizim Eski Banka Sokağında Yaşayan Zılığa Bibi ile Edremitli Çay İçen Fato Nene’nin (Fatma Meram) bir gün bir araya geldiklerin de neler konuştuklarına buyurun birlikte kulak verelim isterseniz.
Şimdi onlar konuşuyor bizde dinliyoruz.
ZILIĞA BİBİ:
Ğoşgörduğ Fato Nene, evin barğın şen ola. Misafir gabul edisen?
FATO NENE:
Ğoş geldin Zılığa Baci, senin de gedemleren sağlığ. Hele bele geç hevşiye. Al bu lopi de Altan goy. Ele heç utanma reheten bağ.
Hele sen epeyidir gelmiyidin şipanaya ğeçirdek atacağtım neredeyse..
ZILIĞA BİBİ:
Gız anam, menim herif mana heç rehet vermiyi. Keşkem Vurici vura, alıci galdıra da men de gurtulam bu ğeyirsiz heriften.
Yaşlandi çenesi düşti. Men daha bu herifin gutgutundan bığtım usandım!
Teşennek döke, malını, itler, canını bitler yiye. Vallah meni yedi bitirdi. Ele derdimden siğıldım çarnaçar sana geldim.
FATO NENE:
Zılığa Ğanım, bu erkek milleti var ya! Hepside birbirin aynıdır. Allah’ın topuna gafulgadaya geleler. Menim herifte bi gındıliktir. Ama dilinden el hazar etmişem.
Çoğ gonişi n’edim men de o gışgıranda heç ses etmem, ünlemem, ander galasıca da gonuşur gonuşur cevap vermeyince çığar sittir olur gider.
Yeter anam bu işi bu geder uzatma. Bağ menim gan gusmiş de neredeyse gehveden gelir.
Bizi bele görse başlar ufuldayıp küfüldamağa.
ZILIĞA BİBİ:
Gız anam daha geçen gün herife mana galoş potin al dedim. Allah ondan razı olsun aldi. Ama bi gıncih sığti. Dardır dediğimde sufatıma bi gışgırdi ki sorma. Mende baba tutmışin lafını heç üstelemedim. Varsın azıcığ dar olsun nedağ bacım.
Ama eyidir, sağlamdır Galoş potinlerim
Gunduracı Topal Esat Usta’da yaptırmiş. Hekket ki Esat Usta’da eyi ustadır.
Ehhh..menim herif biraz dırdırdır feget bi dediğimi de iki etmez. Bağ yine gış geli deyip gidip Goşto Hüsamettinden iki metre pazen aldi men de götürdüm bizim Ğelil Efendinin gızı Terzi Türkan’da tiktirdim. Ele de ğoş tikti men de gış gelende sıcağ sıcağ geyacam.
FATO NENE.
Baba çığa bizim heriflerin yüzüne. Kül goyum halan. Onları düşünüp verem mi olağ? Boş ver bağ menim semaverde geynadi. Aha men birazda Besni üzümü getirim ğoş ğoş çayımızı içağ.
Zılığa Bacı! Allah var gam yoğ. Bağ bu tabağlar da İran şahı Rıza Pehlevi’nin garisi Farah Diba’nın resimleri var. Şah garısının resmini tabağlara vermiş bizim vaya batasıcalar yüzümüze bağmılar.
Hem bu tabağlar bilisen gaçağtır. Herif İran’dan getirdi ama gorğa gorğa yağalansa mahpus damıni boylardi.
ZILIĞA BİBi.
Evin barğın şen olsin Fato Baci. Men senin even gelen de bi gındılik ferahlıyam. Allah senin tuttuğunu altın, birini de bin etsin. Yahu senin be semaverin ne ğoştur. Sen bu samavarı kim de yaptırdın? De hele bi dene de men yaptırim. Hele bunun demkeşine bayıldım.
FATO NENE.
Zılığa Ğanım Van’da Küçük Caminin orada Cecimci Memet efendinin yanında Tenekeci İbrahim usta var bizim herif onda yaptırmış. O eyi ustadır onun samavarlarını Van’da heç kimsede yapamıyi.
Bacım, menim bi böyük bi de bala samavarım var. Bazen ikisini geynetiyem yinede doymiyam. Ehh..bi keremde adımız Çay İçen Fato’ya çığmış ya!
ZILIĞA BİBi:
Gız anam hele sene niye çay içen Foto diyiler mana da merağ oldi?
FATO NENE.
Vallah anam bu Van toprağında menden çoğ çay içan yoğtur. Görisen iki samavar mana yetmiyi.
Menim herif mana çay, şeker, üzüm yetiştiremiyi.
Eh, netsin it yesin ciğeri mana bağmıyacağta kime bağacağ sanki!
ZILIĞA BİBİ :
Yahu Fato Nene men bi yerden duydim diyiler ki Van’da Ğaşbağanda bi Ğulusi Efendi varmış bi oturişta 125 bardağ çay içimiş!
Bilmem sende ğabar aldın mı?
FATO NENE,
Menimde gulağıma ele bişe çalındı ama inanmadım. Yalandır hem de guyruğli yalan. Hem men o golot nicimsiz, teşennek dökmüş Şil Ğulusi’iyi taniyem. O zati mınco bi adamdır. O geder çayi heç onun bi gındilik midesi alır!..
Duy da inama. O sesi gara salın altından gelesi Ğulusinin uydurmasına zahar sende mi inandın yoğsam?
ZILIĞA BİBİ;
Yoğ anam men de inanmadım ama geçenlerde bizim oğlanın geynatasıgil Pembeci Mirzede otiriler: Mınco Memet’te bizim ğısımımızdir. Şeherde ona Berber Dayı da diyiler. Her neysem, onlarda otururken laf ordan buradan gelmişken Ğulusi Fendi mevzubahis olmuş.
O zaman demişler; Bizim gapı gomşi Ğulusi Emmi bi oturuşta 125 bardağ çay içmiş!..
Men de diyenlerin yalancısıyam bacım. Sen niye mana gızısan ki!
FATO NENE,
Men sana gızmıym Zılığa Bacı. Mushaf meni çarpsın Men o gotur Ğulusi’yi de gısganmiyam.
Pağıllığ da etmiyem.
Lakin, men de çoğ eyi biliyem ki o bala herifte bire kerede o geder bardağ çay içemez.
Sen de çoğ iyi bilisen ki Van memleketinde menden çoğ çay içacağ kimse yoğtur. Bi seferinde bizim Heyder’in babası Refo Dayi mennen inatlaştı dedi men senden fazla çay içecam.
Dedim buyur gel içağ bağım senmi yoğsa men mi.
Samavarları geynattığ. Men ikinci samavara vardığımda o hele yeni birinci samavardaydı. Birden oflamağa, puflamağa başladı. Birden fanalaştı. Sağ olsun bizim Cevdet’in gamyonu ile zor bala Van Ğestağanasına yetiştirdiler.
Doğtor Ağzı Eğri Kemal olmasaydı şimdi ağköprüyi boylamışti.
Canını zor gurtardı. Ondan sonra da Refo Dayı da heç kimse de mennen iddialaşma dı.
Şimdi Refı Dayı çaydan diksinmiş fazla çay da içemiyi o günden sonra.
ZILIĞA BİBİ;
Fato Nene artığ mana müsade. Allah seni gadalardan, belalardan goriya. Evin bağrın şen ola.
Sen Peygamber Efendimize gomşi olasan inşallah.
Haydi Allahaısmarladığ Efeye de selam de.
FATO NENE,
Güle güle get Zılığa Baci. Yediğin içtığın şifa ola ayağlaran sağlığ. Yine gelesen. Mahmut Ustayad a selamımı de…
Bizde bu arada söz çaydan açılmışken bir çay şiiri ile bu güzel sohbeti noktalayalım izninizle:
ÇAY ZAMANI
Yedik şor balığı içimiz yanmış
Yağın semaveri çay zamanıdır
Dost ve ahbaplar hepsi toplansın
Yağın semaveri çay zamanıdır….
..
Kilimin üstüne lopları dizin
Falına bağsınlar gelinle, gızın
Ozanlar doğunsun teline sazın
Yağın semaveri çay zamanıdır.
..
Bizim büyük ğanım da otursun başa
Gara gız da düşsün örgü, nakışa
Çaysız muhabbet de olur mu haşa
Yağın semaveri çay zamanıdır.
..
Gırtlama adet olmuş burada
Tütün de sarılır bazen arada
Çay İçen Fatoya seslen hara da?
Yağın semaveri çay zamanıdır.
…
Derdine dermandır cümle bedenin
En büyük zevkidir gıra gidenin
Sabrı Tükenmiştir Necat Dedenin
Yağın semaveri Çay zamanıdır.
..
Ufağ ufağ gızlar gırın şekeri
Seslenin balalar gelsinler beri
Şairin de altına goyun minderi
Yağın semaveri çay zamanıdır.
Not= 1*Mümkün mertebe Van şivesiyle yazmaya çalıştım.
2*Fato Nene (Fatma Meram) Edremit halkındandır.
3.Zılığa Bibi (Zılığa Özgüner) Eski Ziraat Banka eşrafından Binacı Mahmut Ustanın hanımı idi.
