Darbelerin Toplumsal Etkileri

Gelin, çok derine inmeden, biraz yüzeysel bir irdelemenin ardından bu darbeleri ve yarattıkları toplumsal değişimleri gözleyelim.

Bilindiği gibi toplumu değiştiren, dönüştüren ve aynı zamanda yaralayan ilk derbemiz 27 Mayıs 1960 darbesidir.

Seçimle iş başına gelen bir iktidarı, (ne kadar haksız uygulamalar yapsa da), devirdiği için, ordunun alnına ilk "darbeci" lekesinin sürülmesinin de müsebbibidir.

Yargılamanın hukuk dışılığından tutun, iddianemelerin özel hayatı deşifre etmesine kadar, bir dönem devleti yönetenlere karşı takınılan hoyrat tavra kadar eleştirilir.

Başbakan ve iki bakanın asılmasına neden olan siyasi kararı veren mahkeme ve başkanı hala lanetle anılır. Gönüllerde açtığı yara günümüze kadar iyileşmemiştir. Günümüzde bile, yer yer, zaman zaman siyasetçiler, özellikle ordu ve CHP'yi yıpratmak için kullanır.

27 Mayıs 1960 darbesi sonrasında bir "Kurucu Meclis" eliyle yapılan anayasa toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel alanda büyük etkiler yarattı.

12 Eylül 1980 darbesi, demokratik hakların kullanılmasında ve özgürlüklerin yaşanmasında halkla devlet arasındaki sürtüşmede devletin hazımsızlığı sonucu bir tepki darbesidir. Devletin anayasayla tanıdığı ve çoğu yavaş yavaş içselleşen hakların geri alınmasıdır.

Halkın burnunu sürttürmek adına, toplumun üstünden, özellikle solcuların (devrimcilerin) üzerinden, adeta bir silindir gibi geçmiştir. Silindir az buçuk sağın milliyetçi kesimini de altına almıştır.

12 Eylül 1980 darbesi en az dincilere zarar vermiştir, o zararı da başta Fethullah Gülen olmak üzere tüm dini cemaatlere devlet tercihli örgütlenme, devlette yer alma izniyle giderme şansı verilerek bir tür özür dilenmiştir.

Bu ön açma Turgut Özal'ın desteği, diğer sağ koalisyonlarla 2002'de önce iktidar yolunu açan dinci ittifakları doğurmuş, giderek güç zehirlenmesiyle 15 Temmuz 2016 darbesine ulaşmıştır.

12 Eylül 1980 darbesi ile 15 Temmuz 2016 darbesinin  bu içiçeliğinin, toplumda yarattığı tahribatı karşılıklı olarak ele alalım. 1980 darbesinin etkileri tarihe mal olmuş, ancak, etkileri günümüze kadar gelmiştir. 2016 darbesini etkileri el an yaşanıyorsa da, benzerlikleri ileride yaşayacağımız travmaların habercisi niteliğindedir.

Benim yaptığım bir ön çalışmadır, bu gözle bakılmalı.

12 Eylül 1980                                                                                                15 Temmuz 2016

3 milyona yakın gözaltı kararı verildi                                                      120 bine yakın gözaltı kararı var. (hergün yenileri                                                                                            ekleniyor)

650 bin kişi gözaltına alındı                                                                   42 bine yakın gözaltı var (her gün artıyor)

210 bin dava açıldı                                                                               Dava sayısı henüz belli değil

230 bin kişi yargılandı                                                                           Yargılanacakların sayısı henüz belli değil

98.404 kişi örgüt üyeliğinden tutuklandı                                                     20.355 kişi şimdilik tutuklu

517 kişiye idam cezası verildi (50 kişinin idam edildi)                                    Günümüzde idam cezası yok

71 bin kişi TCK 141-142 ve 163'ten yargılandı                                               -----------

47 hakim savcı hakkında işlem yapıldı                                                       3691 hakim savcı açığa alındı 632 si tutuklandı

TSK'dan ihraç yok                                                                                  3725 kişi ihraç edildi.

TSK dan tutuklu yok                                                                               5700 kişi rütbeli rütbesiz tutuklu

Emniyetten ihraç yok                                                                              13 bine yakın emniyet mensubu rütbeli rütbesiz                                                                                               ihraç edildi

388 bin kişinin pasaportu iptal edildi ya da pasaport verilmedi                          74.562 kişinin pasaportu iptal edildi.

37 bin kişi sakıncalı olduğu için işten atıldı                                                  100 bine yakın

30 bin kişi yurt dışına kaçtı  (mülteci oldu)                                                  500'e yakın kişi yurt dışına kaçtı

23.677 dernek kapatıldı                                                                         1229 vakıf ve dernek kapatıldı

Kapanan üniversite yok                                                                          15 üniversite kapandı

Kapanan öğretim kurumu yok                                                                  1061 öğretim kurumu kapatıldı

Bir sendika kapandı mal varlığına el konuldu                                               19 sendika, konfederasyon, federasyon kapandı

Kapatılan öğrenci yurdu yok                                                                     823 öğrenci yurdu kapatıldı

Kapatılan hastahane yok                                                                         35 sağlık kuruluşu ve hastahane kapatıldı

400 gazeteci tutuklandı                                                                          75 gazeteci tutuklandı (şimdilik)

14 gazete için dava açıldı                                                                       130 basın yayın kurumu kapatıldı

Tablo yukarıda 12 Eylül 1980 nin tablosunun yarattığı travma günümüze kadar etkisini sürdürdü. Toplumu, toplum devlet ilişkisini etkiledi.

15 Temmuz 2016 başarısız darbesinin yukarıdaki tablodan görüldüğü gibi etkileri de çok sarsıcı olacak.

Bir çok aile için ekonomik yokluk yaratacak, yeni arayışlar, yeni ittifaklar yaratacak.

Her iki darbede de, "kurunun yanında, çok yaş da yandı" Yaşların mağduriyeti hala kanıyor. Bu nedenle çok dikkatli olmalı, hep hukuk içinde kalınmalı.