Emeklilik için prim gününü doldurmak zorlaşacak
Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT),sigortalılık süresi ve prim gününü doldurup, kademeli yaş artışı dolayısıyla emeklilik için yaşı doldurmayı bekleyen kişilerden oluşuyor. TBMM Plan Bütçe Komisyonu'nda kabul edilen istihdam paketinde yer alan esnek çalışma düzenlemeleriyle çalışanların bu kez emeklilik için gerekli prim gününü dolduramadıkları için emekli olmakta zorlanacakları endişesi dile getiriliyor. EYT'lilere, emeklilikte güne takılanların (EGT) ekleneceği yorumları yapılıyor.
İstihdam paketinin yer aldığı torba kanun teklifi TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda görüşülerek kabul edildi. Teklifin bu hafta TBMM Genel Kurulu’nda görüşülmesi bekleniyor. Teklifin 16, 28 ve 32. maddeleri esnek çalışmayla ilgili düzenlemeler içeriyor. Bu düzenlemeler özetle şöyle:
Tam zamanlıdan kısmi zamanlı çalışmaya geçene vergi istisnası: Tam süreli çalışıyorken kısmi süreli çalışmaya geçenlere, 12 ay süreyle gelir vergisi istisnası uygulanacak. İstisnadan yararlanabilmek için, işverenin, kısmi süreli çalışmaya geçen işçinin çalışmadığı saatler için en az 6 ay boyunca başka bir işçi istihdam etmesi gerekecek. Gelir vergisi istisnası 2020 yılı için aylık 294 TL’yi aşamayacak. Ayrıca 27 TL de damga vergisi muafiyeti uygulanacak.
Ayda on günden az çalıştırılan 25 yaş altı gençler için eksik prim: Bir işyerinde ayda on günden az çalıştırılan 25 yaş altı gençler için sadece yüzde 2 oranında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası primi ile yüzde 12.5 oranında genel sağlık sigortası (GSS) primi ödenecek. İşveren, bu kişiler için yüzde 20 oranında malullük, yaşlılık, ölüm sigortası primi ödemeyecek. Başka bir ifadeyle, gençlerin bir işyerinde ayda 10 günden az çalıştıkları süreler, emekliliklerine sayılmayacak.
25 yaş altı ve 50 yaş üstü kişiler belirli süreli sözleşmeyle çalıştırılacak: İş ve hizmet sözleşmeleri genel olarak süresiz yapılıyor. Mevsimlik veya süresi belli olan işlerde objektif kriterlere uymak şartıyla belirli süreli sözleşme yapılabiliyor. Teklifteki düzenlemeyle 25 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük çalışanlarla işveren arasında 2 yıla kadar belirli süreli sözleşme yapılabilecek. Sözleşme süresinin bitiminde işçi ile işveren arasındaki iş ilişkisi kendiliğinden sona ereceği için işçi kıdem ve ihbar tazminatı alamayacak, işe iade hakkından yararlanamayacak.
EMEKLİLİK İÇİN PRİM GÜNÜNÜ DOLDURMAK ZORLAŞACAK
Mevzuata göre çalışma süresi haftalık 45, aylık 180 saattir. Saat usulü çalışılan işlerde her 7.5 saat bir gün olarak hesaplanıyor.
Bir iş yerinde ayda 10 günden az çalışan gençler için emekliliğe esas sigorta primi yatırılmayacak. Birden fazla işverene bağlı olarak ayda 10 günden az çalışmaları durumunda hiçbir işveren emeklilik için prim yatırmayacak. Dolayısıyla o günler emekliliklerine sayılmayacak. Bu şekilde çalıştıkları günlerin emekliliklerine sayılabilmesi için, ertesi ay ücretlerinin yüzde 20’si oranında prim ödemeleri gerekecek. Daha sonra ellerine para geçince toptan ödeme hakları olmayacak.
Mevzuata göre, kısmi süreli çalışma, haftada 30 saatten az süreyle çalışma anlamına geliyor. Part time çalışanların sosyal güvenlik primi sadece çalıştıkları saatler için yatırılacak.
Belirli süreli sözleşmeyle çalışanlar da sözleşme bitimlerinde yeni işe girinceye kadar sigorta priminden yoksun kalacaklar.
25 yaşını dolduruncaya kadar birden fazla işverenden sadece 10 günden az süreli işlerde çalışmak zorunda kalan bir genç, emeklilik için ancak 25 yaşından sonra prim gününü biriktirmeye başlayabilecek.
EMEKLİLİKTE GÜNE TAKILANLAR
Türkiye 1999 yılından sonra emeklilikte yaşa takılanları (EYT) konuşmaya başladı. EYT’liler, kadınsa 20, erkekse 25 yıllık sigortalılık süresi ile 5975 güne kadar olan prim gününü doldurmuş ancak kademeli olarak artırılmış olan yaşı bekledikleri için emekli olamayan kişilerden oluşuyor.
Yasa teklifinin Plan Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmeleri sırasında milletvekilleri ve işçi sendikalarının temsilcileri, esnek çalışanların prim gününü tamamlamakta zorlanacağı endişesini dile getirdiler.
EYT’lilerin tersine, esnek çalışan işçiler yaşı doldurdukları halde prim günlerini dolduramama sorunuyla karşı karşıya kalacaklar. Üstelik emeklilik için prim gün şartı giderek artıyor. 8 Eylül 1999 öncesi işe başlayan 4/a’lı çalışanlar için 5975 gün olan azami prim günü koşulu, 8 Eylül 1999 – 30 Eylül 2008 tarihleri arasında çalışmaya başlayanlarda 7000, 1 Ekim 2008’den itibaren çalışmaya başlayanlarda 7200 gün olacak. Emeklilikte güne takılanlar (EGT),gelecekte çalışma yaşamının önemli sorunu haline gelecek.
KISMİ SÜRELİ ÇALIŞMA İŞSİZLİĞE ÇÖZÜM MÜ?
HAK-İŞ Konfederasyonu Genel Sekreter Yardımcısı Erdoğan Serdengeçti, Plan Bütçe Komisyonu’ndaki görüşmelerde OECD verilerine göre dünyadaki kısmi çalışma uygulamalarının işsizliğe çözüm olmadığını söyledi. Serdengeçti, Türkiye’de ortalama çalışma süresi 48 saat iken İngiltere’de 36.5, Yunanistan’da 39, Danimarka’da 32.4 saat olduğunu belirtti.
Türkiye’de halen çalışanların yüzde 9.5’inin kısmi çalışmada olduğunu kaydeden Serdengeçti, OECD ortalamasının ise yüzde 16.7 olduğunu ifade etti. Serdengeçti, Çekya’da kısmi çalışanların toplam çalışanlara oranı yüzde 5.3 iken işsizliğin yüzde 2.7 düzeyinde olduğunu, buna karşılık İtalya’da kısmi çalışanların oranı yüzde 18 olmasına rağmen işsizliğin yüzde 10.6 düzeyinde bulunduğuna dikkat çekti.
Serdengeçti, yılda 6 ay çalışan ÇAYKUR’un mevsimlik işçilerinin durumunu kısmi süreli çalışanlara örnek gösterdi. Serdengeçti, şöyle konuştu:
“ÇAYKUR’da 11 bin civarında çalışan var, 9 bini mevsimlik işçi. Mevsimlik işçiler, kampanya döneminde yılda altı ay çalışabiliyorlar. ÇAYKUR mevsimlik işçisi işten ayrıldığında, işsizlik ödeneğinden faydalanamıyor. Çünkü son 3 yılda 600 günü doldurmaları gerekirken 540 günde kalıyorlar. Yine , mevsimlik işçi, işinden ayrı olduğunda iş akdi feshedilmediği için işsiz kabul edilmiyor, İŞKUR programlarından da faydalanamıyor. ÇAYKUR mevsimlik işçisi hiçbir zaman emeklilik için gerekli primleri dolduramıyor.
