Ferit Melen ve Hasan Celal Güzel'in Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nin kuruluşunda bilinmeyen katkıları

1979 yılında Erzurum Eğitim Enstitüsü'nde Edebiyat Öğretmeni ve Türkçe Bölüm Başkanı iken Atatürk Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Hurşit Ertuğrul beni makamına çağırarak: "Van'a bir üniversite kurulması görevinin Atatürk Üniversitesine verildiğini, kamulaştırma kuruluş işlemlerini yürütmek için bir elamana ihtiyacı olduğunu, kendilerine benim ismimin önerildiğini beyan ederek görev talebinde bulundu." Ben de hayatımın en yanlış kararını verdiğimin farkında olmadan görevi hemen kabul ettim. Van'da göreve başlayınca maaşım yüzde 50 azaldı. 1980 ihtilali olunca eğitim enstitülerinde görev yapan öğretmenlere direk doktora yapma hakkı verildi. Bu hakkı da kaybettim.

Bütün bunları bir tarafa bırakarak bütün enerjimi Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nin kuruluşunun gerçekleşmesi için harcadım. Üniversitenin resmen kuruluşu 1980 ihtilali dönemine rastladı. Üniversitenin ilk tabelasını asmak ve ilk bütçesini hazırlamak sonum oldu (1982). Emeklilik yaş sınırı dolmuş olan Prof. Dr. Hakkı Atun rektör olarak atandı. Onun yaşlılığını fırsat bilen, üniversiteyi ele geçirmek isteyen, bazı karanlık çevreler benim görev ve yetkilerimi aldırarak kadrolaşıp amaçlarına ulaştılar. 

Ben Erzurum'a geri dönmek zorunda kaldım. Döndükten iki yıl sonra 40 yaşında akademik çalışmaya başladım. 2007 yılında Türkiye'nin "Türk Kültürüne Hizmet Ödülü" bana verildi.  12 kitabım yayınlandı. Bunlardan 3. ve 7. Baskısı yapılanlar oldu. Ayrıca " Dr. Lütfi Sezen Armağanı" adıyla öğrencim Prof. Dr.Ali Fuat Arıcı'nın editörlüğünü yaptığı hakkımdaki kitap, Ankara PegemYayınevi tarafından (2016) basıldı. 2014 yıllında "yardımcı doçent" olarak Atatürk Üniversitesi'nden emekli oldum.  Van'da yaşadıklarımla ilgili bilgi ve dokümanlar "Anılarıyla Bir Üniversitenin Kuruluş Sancıları,"Belen Ofset Ankara 2008 başlıklı kitabım da detaylı bir biçimde verilmiştir. İsteyenler İnternet yoluyla bu bilgilere ulaşabilirler.

Van sevdalısı rahmetli Ferit Melen ve 19 Mart 2018 Pazartesi günü vefat eden Hasan Celal Güzeli rahmetle anıyor. Yüzüncü Yıl Üniversitesi'nin kuruluşuna katkılarını ilgili kitapta olan şekliyle sunuyorum.

Atatürk Üniversitesi ve Van Fen Edebiyat Fakültesi Dekanlığı'na verdiğim dilekçede şunları belirtmiştim:

İl Yönetim Kurulu'nun 16.08.1979 gün ve 1121 sayılı kararı ile Van'ın Şemsibey Mahallesi ile Bardakçı Köyü'nde 4.784.324 metrekarelik bir alan Fakültemiz adına kamulaştırılmıştır.

Fiyat Takdir Komisyonu 18 Ağustos 1979 tarihli kararı gereğince; (metrekaresi 8-8,5 TL'den) kamulaştırma alanının tamamı 31. 253.931 TL tutmaktadır. 1979 Malî Yılı Bütçesi'nden ayrılan 25.000.000 TL karşılığı ancak; 3.098.868 metrekare özel mülkiyetli taşınmaz alınabilmiştir. 895.906 metrekarelik taşınmaz da hazineye ait olduğundan, kamulaştırılması kesinleşen alanın tamamı 3.994.774 metrekaredir.

Tahsis edilen para yeterli olmadığından; 789.550 metrekarelik özel mülkiyetli taşınmaz bedelini ve taşınmaz giderlerini karşılamak üzere; Atatürk Üniversitesi Rektörlüğü'nce; 1980 Malî Yılı Bütçesi'ne 8.500.000 TL ödenek konulması teklifinde bulunulmuştur. Fakat teklif edilen para 1980 Mali Yılı Bütçesi'ne konulmamıştır.

6830 Sayılı İstimlâk Yasası'nın 25. maddesi gereğince; fiyat takdir komisyonu kararı ilk tebligat tarihinden itibaren bir yıl geçerlidir. İlk tebligat 27.08.1979 günü yapıldığından, 27.08.1980 gününe kadar, kalan 789.550 metrekarelik alan, aynı fiyatla (metrekaresi 8-8,5 TL'den) kamulaştırılabilmekte, bu da toplam olarak 6.316.400 TL tutmaktadır.

Kalan 13 parselin bedeli olan 6.316.400 TL sözü edilen tarihe kadar sağlanmaması halinde, kamulaştırılması Fakültemiz için çok zorunlu olan ve ileride büyük ölçüde sınır anlaşmazlıklarına neden olabilecek bu kısmı bırakmak zorunda kalacağız. Yeniden kamulaştırılmasını istememiz halinde ise (üniversite arazisi içinde kaldığından) ekonomik değere yükselecek ve fahiş fiyatla almak zorunda kalacağız.

Gereken ödeneğin sağlanması konusunda, yardım ve ilgilerinizi saygılarımla arz ederim.  

Sonuç: Vali Yurda Uğur Ünal, Van'a üniversite kurulması konusuna fazla ilgi göstermediğinden, bu yazımıza cevap verilmedi. Ancak konunun, Rektör Prof. Dr. Hurşit Ertuğrul'a iletmesi üzerine Atatürk Üniversitesi tarafından, 1980 Mali Yılı Bütçesi'ne para aktarılması ile ilgili girişimlere başlanıldı.

Rektör Prof. Dr. Hurşit Ertuğrul, kamulaştırma sorununa el atıyor

Konunun önemi Rektör Prof. Dr. Hurşit Ertuğrul'a iletilince; üniversite bünyesinde çözüm yolları araştırıldı. Yapılan araştırma sonucunda; Fakülte olarak bizim yaptığımız girişimler olumlu sonuç verdi. Rektör Prof. Dr. Hurşit Ertuğrul'un imzası ile üniversite bütçesinden Van Fen Edebiyat Fakültesi Bütçesi'ne 15.000.000.TL aktarılmasını talep eden, yazıyı Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı'na sunmak üzere benim elden götürmem kararlaştırıldı.

Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığına 07.05.1980 yılında verdiğim dilekçede ise; İlgide kayıtlı yazımızla Üniversitemiz bütçesinin 157-11-2-001-710 faslında bulunan 50.000.000. TL'lik miktar için vize istenmiştir.

Erzurum'daki inşaat mevsiminin kısa olması, Bütçe'nin 157-11-2-001-710 faslındaki 50.000.000 TL'nin kullanılması kısıtlanmıştır. Diğer taraftan Van Fen-Edebiyat Fakültesi için kamulaştırılamayan 789.550 metrekarelik 13 taşınmaza ödenek yoktur.

6830 Sayılı Yasa'nın 25. maddesi uyarınca fiyat takdir komisyonu kararı ilk tebligat tarihinden itibaren bir yıl geçerlidir. İlk tebligat tarihi 27.08.1979 olduğundan, 27.08.1980 tarihine kadar sözü edilen 789.550 metrekarelik arazi aynı fiyatla (metrekaresi 8TL'den) kamulaştırılabilecektir. Aksi halde bugün tamamlanmış olan işlemler yeniden tekrar edilecek, çok büyük para ödenmesi zorunluluğu doğacaktır.

Çeşitli nedenlerle kuruluşu yeterince gecikmiş olan Van Fen-Edebiyat Fakültesi'nin daha fazla gecikmeden kuruluşunu tamamlayabilmesi için 15.000.000 TL'nin 163-11-2-001-910 faslına aktarılmasına müsaadelerinizi saygı ile rica ederim.

Para aktarılması ile ilgili Ankara'daki yürüttüğüm çalışmalarım

Konunun öncelikle Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı'nda çözümlenmesi gerekiyordu. Atatürk Üniversitesi Rektörü Hurşit Ertuğrul'un Ankara'ya gittiğimde DPT uzmanlarından Tuna Yurtseven'le görüşmemi söyledi. 07.05. 1980 günü Yurtseven'i ziyaret edip Rektör Bey'in selâmını ilettim. Beni çok iyi karşıladı. Fakat konunun kendisini aştığını, Müsteşar Bey'le görüşme olanağı bulmam gerektiğini önerdi.

Van'da bazı parlamenterler ve üst düzey yöneticiler, büromuzu ziyarete geldiklerinde, bir sorun olduğu zaman kendilerine uğramamı her türlü desteğe hazır olduklarını söylemiş, adres bırakmışlardı. Kendilerine uğrayıp sorunla ilgili bilgi vermeme, yerinde bulamadıklarıma not bırakmama rağmen, hiçbirinden gereken desteği göremedim.

Erzurum eski milletvekillerinden Av. Adnan Şenyurt Erzurum'dan iyi tanıdığım ve çok saygı duyduğumuz bir dostumuzdu. Ankara'da kendilerini ziyarete gittiğimde konuyu açtım. O da beni Ferit Melen'le görüştürebileceğini, Melen'in yardımıyla bu sorunun çözümlenebileceğini söyledi.

Telefonla konuyu izah edince Ferit Melen, Av. Adnan Şenyurt'a beni beklediğini söyledi. Ziyaretine gittiğimde Ferit Melen konuyu dikkatle dinledi. Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşar Vekili Hasan Celal Güzel'i arayarak benim için randevu talebinde bulundu. Bana da; "Konuyu bana izah ettiğin gibi Müsteşar'a da izah edersen sana yardımcı olurlar kanaatindeyim" dedi.

Müsteşar Vekili Hasan Celal Güzel'i ziyaret ettiğimde; konunun TBMM'nin işi olduğunu çok geç kaldığımızı söyledi. Ben de kendilerine; "Bu iş olmasa bile, konunun önemini size izah etmek istiyorum. Bana biraz zaman ayırabilir misiniz? Dedim. O da; "Buyurunuz" dedi.

Sorunu şöyle dile getirdim: "Sayın Müsteşarım, krokide gördüğünüz gibi(krokiyi göstererek) üniversite adına kamulaştırdığımız arazi içinde kalan 13 tarlanın bedeli ödenememiştir. Metrekaresi 8 TL'den aldığımız bu araziyi 6830 sayılı yasaya göre bir yıl içinde aynı fiyattan alabiliyoruz. Aksi takdirde 27.08.1980 tarihinden sonra işlemlerin yeniden başlatılması ve yeni fiyat verilmesi zorunluluğu vardır. Kamulaştıramadığımız tarlalar üniversite arazisi içinde kalacağından vatandaşlar yüksek fiyatla satın alabileceklerdir. Bu da aynı araziyi ileride çok yüksek fiyatla almamıza neden olacaktır. Bir maliyeci olarak Devlet'in ileride ödemek zorunda kalacağı zararı önlemenizi istiyorum."

Bu açıklamamdan sonra Hasan Celal Güzel; "Konuyu çok güzel izah ettiniz." Diyerek bana yardımcı olacağını söyledi. Konuyla ilgilenecek elamanlarını çağırarak bana yardımcı olmalarını söyledi. İki gün sonra DPT'nin 15.000.000 TL'nin Van Fen-Edebiyat Fakültesine aktarılması ile ilgili olumlu görüşü Maliye Bakanlığı'na bildirildi.

Maliye Bakanlığı'nda da bazı zorluklar çıkartıldı. Ancak, Müsteşar Yardımcısı Turan Başkurt'un yardım ve ilgileriyle buradaki sorun da kısa zamanda çözüme bağlandı. Fakültemiz bütçesine aktarılan bu para ile kamulaştırma işlemleri tamamlandı. Kamulaştırmadan artan paranın bir bölümü ile de harita çalışmalarını başlattık.

Harita çalışmaları

Van Fen - Edebiyat Fakültesi Bütçesi'ne aktarılan 15.000.000 TL'den 8.000.000 TL'si artınca; bu parayı lojman alımında değerlendirmeyi düşündük. Ancak 12 Eylül 1980 harekâtı gerçekleşince bütün ödemeler durduruldu. Daha önceleri İller Bankası 14. Bölge Müdürlüğü'ne kamulaştırılan arazinin haritasının yapımı için başvuruda bulunmuştuk.

Ödemeler serbest bırakılınca, mevcut paranın 2.000.000 TL'si harita çalışmalarının peşinatı olarak İller Bankası 14. Bölge Müdürlüğü'ne ödendi.

Yetkililerin Van'a gelip gerekli girişimde bulunmamaları ve Atatürk Üniversitesi Saymanlık Müdürlüğü'nün sorun çıkarması nedeniyle Lojman alımları zamanında gerçekleştirilemedi. Geriye kala 6.000.000 TL de 1980 Mali Yılı sonunda tenkis(iade) edildi.

Saygın devlet adamı, Van'a kendisini adayan Ferit Melen ve Hasan Celal Güzel'i bir kez daha rahmet ve saygıyla anıyorum.