Fethi Algon ve Van Gölü'nün Gemilerinin Hikayesi

Devlet, gemi inşa mühendisi Fethi Algon'u 1946 yılında Tatvan'a yollar. Van Gölü kocaman bir iç deniz ve üzerinde henüz herhangi bir deniz taşımacılığının olmadığı yıllar. Fethi Algon “vazife kutsaldır” diyerek eşini ve iki oğlunu alır; Kurtalan Ekspresi ile önce Siirt Kurtalan'a oradan da 8 saat (122 km) süren bir yolculukla Tatvan'a varır. Vardıklarında manzara Tatvan'da şudur: Yol yok, okul yok, elektrik yok, su şebekesi yok. Türkçe bilen neredeyse yok, bakkal bile yok, yok, yok, yok. Fethi Algon önce tersaneyi kurar ve Van Gölü üzerinde yolcu taşımacılığı yapacak gemilerin, kosterlerin, römorkörlerin üretimine başlar. Ahlat, Erciş, Van ve Gevaş'ta eş zamanlı olarak iskelelerin yapımları da başlar.

Tarihler 1950'yi gösterdiğinde Van Gölü üzerinde yolcu taşımacılığı başlamıştır bile. Siirt Kurtalan'a gelenler karayolu ile Tatvan'a, oradan da göl çevresinde nereye gidecekse artık gidebiliyordur. Fethi Algon çeşitli nedenlerle feribot saatlerinin bazen yakalanamadığını anlayınca bir otel ihtiyacı bulunduğunu Denizcilik Bankası'na bildirir. Bunun üzerine Doğu Anadolu'nun ilk ve tek dört yıldızlı oteli Tatvan'a inşa edilir. Personel eğitimi için İstanbul'dan Yalova'dan şefler, otel müdürleri getirilir. Otelin adı Denizcilik Bankası Oteli'dir. Bu arada tersane arazisi bir kampüs haline getirilir. 1950'li yıllarda çevre illerden çok sayıda insan Van Gölü'nün sularında süzülen yelkenlileri izlemek için Van'a gelir.

Fethi Algon'a devletin gönderdiği paralar en yakın Ziraat Bankası orada olduğu için Diyarbakır üzerinden gelir. Mecido adlı bir eşkıya ise yolda parayı getirenleri soyar ve bütün paralara el koyar. Jandarma bile Mecido'ya bulaşmak istemez. Fethi Algon Mecido'ya haber salar, gelsin görsün beni diye. Mecido bir eşkıyadır ama devletin adamı çağırmıştır bir kere. Kalkar gider. Fethi mühendis derdini sorar. Mecido; “Adam vurdum, eşkıyayım diye kime bana iş vermez, ne yapayım” der. Fethi Algon, 1,90 boyundaki bu dev adama Tatvan tersane kampüsünde bekçilik işi verir. Mecido eşkıyalığı bırakır. Karda tipide çocukları okula götürmek de dahil her işe canla başla koşar ve tersanenin “has” adamı olur.

Belirttiğimiz üzere o tarihlerde Tatvan'da okul yoktu ve mühendis Fethi Algon'un iki oğlu da okula başlayacak yaşa gelmişti. Durum böyle olunca kaymakama valiye çıkıp okul konusunu dile getirdiğinde vali okul yapmak için ödenekleri olmadığını söyleyip şöyle bir teklifte bulunur: Okulu yapın, biz öğretmeni atayalım. Fethi Algon bulur - buluşturur, tersane kampüsünde bir oda ve kara tahta ile 25 öğrencinin eğitim alacağı bir derslik kurar. Ardından öğretmeni atamaları için valiye ve kaymakama haber salar. Böylelikle Tatvan'ın ilk okulu açılır. Öğrenci sayısı 25'dir ama 23'ü Türkçe’yi ilk defa okulda duyar.

İstanbul'dan Tatvan'a Yelkenciliğin Serüveni

Fethi Algon ve ailesi 1959 senesine kadar Tatvan'da kalır ve bugün bile Bitlis il merkezinden daha önde anılmasını sağlayan altyapıyı kurarlar Tatvan'da. Sonra geldikleri yer olan İstanbul'a dönerler. Küçük oğlu Atilla yıllar sonra Denizcilik Bankası'nda Müfettiş olur. Tatvan denetlemesine gönüllü olur. Yine Kurtalan Ekspresi, Bitlis, Tatvan derken 3 gece 4 gün boyunca süren yolculuk neticesinde mekana varır. Tatvan'da babası zamanında açılan Denizcilik Bankası Oteli’ne yerleşir. Resepsiyonda dev gibi ama beli bükülmüş bir adam vardır. Üstü başı perişan olan bu adam resepsiyon görevlisiyle kavga etmektedir. Atilla zar zor tanır adamı. Babasının eşkıyalığı bıraktırıp işe aldığı eski eşkıya Mecido'dur bu. Sarılırlar, ağlaşırlar, dertleşirler. Babası gittikten sonra gelenler ne yapıp edip “eşkıyadır, adam vurmuştur, katildir” diye Tatvan tersanesinden Mecido'yu kovdurmuştur. Oğlunun Tatvan'da açtığı bakkal dükkanı geliri ile kıt kanaat geçinmektedirler.

Doğu Anadolu yakın tarihini yaşanmış hikayeleri ile anlatan "Van Gölünün Gemileri" adını taşıyan kitap Fethi Algon'un oğlu tarafından kaleme alınmış. Dönemin zorlu şartlarına rağmen Doğu Anadolu'nun çehresini değiştiren gemileri getiren kahramanı anlatan kitap okunmaya değer. Fethi Algon'un torunu Burcu Algon bugün Azerbaycan yelken milli takımının koçluğunu yapmaktadır. Cumhuriyet'in yarattığı katma değer bugün Cumhuriyet'in sınırlarını aşmaktadır.

Kaynak; Fathi Algon