GELENEKSEL VAN EVLERİ KİTABI ÇIKTI

Burhan Ergin

Van Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığı yayınları arasında yer alan, Van YYÜ Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi Dr. Şahabettin Öztürk tarafından  fotoğraflar ve çizimler eşliğinde hazırlanan Geleneksel Van Evleri kitabı  2 cilt, 1075 sayfadan oluşuyor.

"Van Evlerinde kadınları ön plana çıkardı"

Geleneksel Van Evleri'nin yaşatılması ve tanıtılmasına önemli katkıları olan  Van YYÜ Öğretim Üyesi Dr. Öztürk, eserin çok uzun bir çalışmanın ve yoğun emeğin sonucunda ortaya çıktığını söyledi. Van evlerinin kendine has özellikleri bulunduğunu belirten Öztürk  kitapla ilgili olarak şunları  kaydetti: "Geleneksel Van Evleri kitabı 1990'lı yılların başından 2012 yılına kadar günümüz Van şehrinde mevcut olan geleneksel Van Evlerinin bir envanteri yapılarak, yaklaşık 40'a yakın evin incelenmesi sonucu ortaya çıkan bir çalışmadır. Bildiğiniz üzere günümüz Van şehrinden oluşan geleneksel Van evleri hem plan tipi olarak hem malzeme yapısı olarak hem de cephe tipolojisi olarak Anadolu sivil mimarlık kültürünün dışında yapılanması söz konusudur. Özellikle bölgede Bitlis, Erzurum veya Güneydeki sivil mimarlık yapılarından oldukça farklıdır. Kuşkusuz bu farklılığında ana bölümünü oluşturan kapısı direk sokağa açılıyor. Oysa Bitlis, Erzurum illerinde ana kapı önce avluya açılır, avludan da sokağa açılır. Bu kadının ve evde yaşayan insanların sokakla, çevreyle ne kadar iç içe olduğunun göstergesidir. Zaten bu bağlamda evler incelendiğinde hemen hemen hiçbir evde bir örnek hariç harem ve selamlık ilişkisi yok Van Evlerinde, kadının daha çok ön plana çıkartıldığı, erkeğin ikinci planda daha çok bağ, bahçe işleriyle uğraştığı ama evdeki bütün kontrolün işleyişin kadına ait olduğunun göstergesi olarak görüyoruz" dedi.

"Günümüzde ayakta kalan ve tescili olan iki Van Evi vardır"

Van Evlerinin taş, toprak ve kerpiçten oluştuğunu söyleyen Öğretim Üyesi Dr. Öztürk, "Bitlis'ten, Erzurum'dan daha farklı, tamamıyla taşın, toprağın, kerpiçin kendine özgü bir şekilde mimariye yansıdığını görüyoruz. Bu yönüyle Van evleri şahsına münhasır mimari bir özelliği oluşturuyor. Malzeme itibariyle kerpiç olması ve maalesef 1970-80'li yıllarda koruma amaçlı imar planının yapılmamasından dolayı günümüz Van şehri içerisinde yer alan 70'e yakın tarihi, nitelikli, anonim mimariyle inşa edilen evlerin tümünün yıkılmasına şahit olduk. Bu bir kentin hafızası için son derece kötü bir örnektir. Van Evi tip, yapı, doku olarak Konya, Karaman evleriyle örtüşüyor. Bu da geçmiş yıllarda orada yaşayan insanların buraya gelip Van'a yerleşmeleriyle açıklanabilir. Sivil mimarlık yönüyle İran yapısına benziyor ama daha çok İç Anadolu Bölgesinde yer alan Konya ve Karaman'la yakın bir ilişkisi olduğunu söylüyoruz. Günümüzde ayakta kalan ve tescili olan iki Van Evi vardır. Biri Mustafa Dilaver'in evi ve diğeri de Çalık Sokakta yer alan İsmet Yörükoğlu'nun evidir. Onun dışındaki bütün örneklerin yıkıldığına şahit olduk" ifadelerini kullandı.

"Örnek Van evleri yapılabilir"

Van'da geleneksel örnek Van evlerinin  yapılması gerektiğini kaydeden Öztürk, "Geleneksel Van Evleri kitabı son 30-40 yıl içerisindeki verilerin hem malzeme olarak, hem bina tipolojisi olarak sağlıklı bir analiz yapılıp gelecekteki mimarlara, bu konuda çalışacak insanlara kaynak olması konusunda önemli olduğunu düşünüyorum. Bugünkü Van şehrine baktığımızda bu tür örnekleri göremiyoruz. Görmememizin en büyük sebebi de Van 1980'li yıllardan bugüne kadar oluşan sosyal, kültürel ve dinamik hareketler sonucunda birçok şeyi kaybetmiş bir kent konumundadır. Dolayısıyla bu kaynağın ileride Geleneksel Van Evlerinin kurgulanması, modern mimariye kazandırılması ve benzeri özellikler açısından önemli bir kaynak olacağı kanaatindeyim. Günümüzdeki ihtiyaçları karşılayacak şekilde modern ile gelenekselliği bir arada muhafaza edecek örnek Van evleri yapılabilir. Burada belediye başkanlarına,  mimarlara ve akademisyenlere çok büyük iş düşüyor. İpekyolu Edremit, Tuşba  ilçelerinde Van  evleri atat sokağının yapılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. Van evleri kent kültürüne, turizme yeni bir soluk kazandırabilir" diye konuştu.

"Geleneksel Van Evleri kitabını ücretsiz temin edebilirsiniz"

Kitabın  Van Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Dairesi Başkanlığından alınabileceğini anlatan Öztürk, "2 cilt, 1075 sayfadan oluşan Geleneksel Van Evleri kitabının içeriğinde yaklaşık 750 fotoğraf, 300'e yakın proje kullandı. 50'ye yakın ulusal ve uluslararası düzeyde konferans ve sempozyumlarda tanıtıldı. Kitabı almak isteyen vatandaşlarımız Van Büyükşehir Belediyesinden ücretsiz olarak temin edebilir" şeklinde sözlerini tamamladı.