Röportaj: İkram KALİ
Van'ın tarihinde ticaret, alış veriş hayatı başlı başına ayrı bir yer tutar. Ticarette dünden bugüne, deden toruna miras kalan ahlak, dürüstlük, güven ve fazilet Van esnafının vazgeçilmez temel ilkeleridir. Van esnafı alış verişinde dürüsttür,güven verir. Sözü senettir, müşterisine güven ve saygı duyar. 12 kuşak geçmişini bilen Van'ın yerli ailelerinden Turan Haydaroğlu bu özellikleri dünden bugüne yaşayan ve yaşatan örnek esnaflardan biridir.
Van Atatürk Lisesi'nin ilk mezunlarından, Van'ın gelişiminin değişimininin canlı tanıklarından Turan Haydaroğlu'nun ticaret hayatı ve yaşam geçmişi ilginç anılar içeriyor. " İşinin Erbabı" sayfamızın konuğu olan Turan Haydaroğlu'nun anlattıklarını okurken Van'ın geçmişine yolculuk yapacaksınız.
Turan Haydaroğlu kimdir?
12 kuşak Vanlı Haydaroğlu ailesinin mensubu, Zeki Haydaroğlu'nun oğluyum. Babamın Kaymakam vekilliği nedeniyle 1932 yılında Erciş'te dünyaya gelmişim. 1 oğlum, 2 kızım, 4'de torunum var. İlk, ortaokul ve liseyi Van'da bitirdim. İlkokulu Birinci ilkokulda okudum. Okul Müdürümüz Kerim Tuncer'di. Ortaokulu Van'ın tek okulu olan Van Ortaokulu'nda ( Sıhke Cad. Eski İnönü İlkokulu, bugünkü Özel İdare İş Hanı'nın yeri) okudum.
194O'lı yıllar Beşyol'dan İskele Caddesi
Liseye ne zaman gittiniz?Van'da lise olmadığı için birçok ailenin çocukları lise eğitimine Ankara, İstanbul 'da devam etti. 1948 yılında Van'da lise açıldı. Van'da lise açılınca Van'ın dışarıda lise okuyan çocukları Van'a döndü. Bu arada Bitlis, Muş, Hakkari, Siirt Ağrı gibi illerden de lise öğrenimi için Van'a gelen öğrenciler vardı. Doğu bölgesinde aynı yıllarda Diyarbakır ve Erzurum'da lise açıldı. Atatürk Lisesi'nde o dönem Türkiye'nin en iyi öğretmenleri görev yapmaktaydı. Okul Müdürümüz daha sonra İstanbul Vefa Lisesi'ne müdür olarak tayin edildi. O yıllarda bir öğretmen Van'dan İstanbul Vefa Lisesi'ne müdür olarak gidebilir mi? Atatürk Lisesi'nin ilk mezunlarından biriyim. Bu lise Van için çok özel bir önem taşır. Atatürk Lisesi mezunlarının kimi önemli mevkilere gelmiş, kimi, bilim adamı olmuş, kimi, başarılı ticaret erbabı olmuştur. 1950 yılında liseden mezun oldum. Yedek subay olarak askere gittim.
1915 Van işgali ve muhacirlik öncesi Van'da eğitim nasıldı?
Van Kalesi güneyinde yer alan, eski Van şehrinin yakınlarında Van'da Askeri Rüştiye Vardı Van'ın lise çağına gelen çocukları burada eğitim görürmüş. Bu okul nedeniyle Vanlı ailelerin her birinden 1-2 subay çıkmıştır.
Muhacirlik (göç) sırasında Van'dan giden aileniz oldumu?
Bütün Vanlılar gibi bizimde ailemizden yaklaşık 10-15 kişi Adana, Diyarbakır ve diğer illere gitmiştir. Muhacir olan bu ailelerimizden ayrılanların birçoğu maalesef geri dönmemiş. İletişimimiz kopmuştur. Bu durumda olan binlerce Vanlı aile var.
Van'da ulaşım nasıldı?
Yol yoktu. Ankara'ya, İstanbul'a gitmek için Van iskelesinden gemiyle Tatvan'a, oradan üstü açık kamyonla Kurtalan'a gidilir. Kurtalan'dan da 2 günlük tren yolculuğu sonrası Ankara'ya varılırdı. Hayat koşulları çok zordu.
Yün İplik Fabrikasının yer tesbitini yapan gişimciler ve dönemin Belediye Başkanı Tayyar Dabbağolu
Van çarşısı ve İskele Caddesi ne zaman açıldı hatırlıyor musunuz?Van çarşısı Beş yoldan başlar bugünkü belediye binasının önünde son bulurdu. Van çarşısı toprak, iki ve tek katlı dükkanlardan oluşurdu. 1930'lu yıllarda İskele Caddesi açıldı. İskele caddesi 7 kilometre uzunluğunda iki tarafında su akan kanal bulunurdu. Yolun sağına ve soluna kavak ağaçlarını o dönem kamu görevlileri, okullarda okuyan öğrenciler ve Vanlılar dikti.
Ticarete ne zaman başladınız?
Askerlik sonrası İstanbul Sirkeci'deki Büyük Postane'de memur olarak çalıştım. Orda ticarete atılmaya karar verdim. 1960 İhtilali'nden sonra hükümet, planlı yatırım kararı almıştı. Van'da o dönem okul, hastane, sağlık ocağı inşaatlarına başlanacaktı. Musluğun vananın, borunun ne olduğunu bilmeden inşaat sektöründe bir hareketlenme olduğunu anlamıştım. Memuriyet görevinden hemen istifa ettim. Sermayem yeterli olmadığı için kendime bir ortak aradım. Babamın da tanıdığı Tepebaşı'nda oturan demir ustası ve demirci iş yeri olan Vanlı Cevdet Ünsal ile ortak olmaya karar verdim. Cevdet ağabey halk adamı ve alçak gönüllü olma özellikleri ile muhterem bir insandı. Ticaret tecrübesi vardı. Aramızda yazılı bir akit olmadan yüzde elli ortaklıkla birlikte çalışma kararı aldık. Hemen bir mağaza tuttuk. Mağazanın anahtarı Cevdet ağabeydeydi. Birlikte İstanbul Perşembe Pazarı'na gidip alışveriş yaptık. İstanbul'dan dönünceye kadar malzemelerimiz gelmişti. Ertesi gün mağazamızı açtık. Cevdet ağabey de anahtarı bana verip " Bana Allahaısmarladık, sen bildiğin gibi çalış" dedi. Ortaklığımız bakiydi ama o kendi işine dönecekti.
İnşaat malzemeleri mağazası açtığınız dönemde Van'da hangi inşaat mağazaları vardı?
İnşaat malzemeleri sektöründe b izim dışımızda iki mağaza vardı. Nurettin Mumcuoğlu ve Kazım Ezberci vardı.
Beşyol'da bayram günü 1950
Sonra nasıl devam ettiniz? Yıl 1963 satışa başladık. Devlet yatırımları da başladı ve Van'da iş yapan müteahhitlerin desteğini gördük. Zamanla Perşembe Pazarı'ndaki tüccara verdiğimiz senetler sayesinde büyük şirketler tarafından da tanınır olduk. 1967 yılında evlendim. Mazbut bir hayatım vardı ve işime odaklandım. Hem dükkanın patronuydum, koşar, muhasebe kayıtlarını tutar ve de tezgahtarlık yapardım. Bütün malzemenin gelmesi, gitmesi indirmesi kaldırması bana aitti. Huzurlu çalışıyorduk. Derken işleri büyüttük. 1967-68 de bayilik sistemine geçtik.
Cevdet Bey ile çalışma ortaklığınız ne kadar sürdü?
10 yıl sürdü. Bakın, bu ortaklık iş hayatımın kendine has kıymetli kriterleri içinde özel bir yere sahiptir.
Ticaret hayatınıza ilişkin bir anınızı anlatırmısnız?
Ortaklık yaptığım Cevdet Ünsal ağabey ile on sene sonra bir yılbaşı haftasında hazırladığım bilanço üzerine konuşmak üzere bir araya geldik. Onbirinci seneye geçeceğiz. O inşaat işlerinde ilerlemiş, yeni işlere kalkışmış madi açıdan da yeni yatırımlarını karşılayabilmesi için bizim işteki parasına ihtiyacı vardı. Var ama bu konuyu açmak istemiyordu. Akşam geç saatlerde " Cevdet ağabey" dedim, " Bak hesaplar bu", bilançomuz bu, karımız bu, sermayemiz bu. Bundan sonrası için düşüncelerin nedir?" Dedi ki" Yahu Turan, benim şu sıralar paraya ihtiyacım var, benim sermayemi ver ayrılayım" B en de hazırlıksızım. " Gel ve bu sermayenin yarısını vereyim, yarısını da bir yıl sonra vereyim" dedim. Ve anlaştık. Ben işimde o kendi işinde başarıyla yürüdük.
Esnaflıkta ilkeler neler olmalı?
Bir iş yerinde dürüstlük, güven prensibinin mutlaka olması lazım. Hangi mevkide olursanız olun, ne iş yaparsanız yapın ama dürüst olun. "Dürüstlük" hayatınızın vazgeçilmez ilkesi olmalıdır. Tükenmeyen, ana sermaye "dürüstlük" tür. Dürüstlük olmadan ilerleyemez, başarılı olmasınız. Her koşulda bu ilkeden sapmayacak taviz vermeyeceksiniz. Sözünüze sadık olacaksınız. Bu anlamda Vanlı esnaflarımızın büyük bir itibarı vardır. Düsturunuz dürüstlük ve kalite olmalı, müşteriye asla mahcup olmazsınız.
Turan haydaropğlu ve arkadaşları Kurubaş meviinde kayak yaparken
Dün ve bugün arasında kıyaslama yapar mısınız?Eskiden bu kadar marka yoktu. Büyük iş yeri bina yapan da yoktu. Van'da kooperatifçilik 1970'li yıllarda başladı. Kooperatifçilik ile birlikte seramikte, boruda, saçta armatürde kalite aranmaya başlandı. Van'ın gelişmesiyle büyüyeceğimizi düşünmüştüm nitekim öyle oldu. İşin içinde dürüstlük, samimiyet, ciddiyet, ahde vefa olduğu zaman ister istemez kaliteli iş dünyasının içinde oluyorsunuz. Yeni açılan büyük küçük mağazalar var. Çok beğeniyorum. Mutlu oluyorum. Büyük çoğunluğu da başarılı ve güvenilir.
Van'dan ayrılmayı düşüşündünüz mü?
Gitmeyi hiç düşünmedim. Ben Vanlıyım, memleketimi seviyorum, burada kazandım burada yatırım yaptım. Van her geçen gün daha da gelişiyor ve büyüyor. İftihar edeceğimiz gelişmeler var.
Sosyal sorumluluk kapsamında neler yapıyorsunuz?
Demek doğru değil ama sordunuz söyleyeyim.10 yıldır yüksek tahsil yapan 40 öğrenciye burs veriyorum. Hiç birini, de tanımam, görmedim. Sadece mezun olanların teşekkür ve istikballeri ile ilgili mektupları geliyor. Sorunlarımızın çözümü eğitimdedir.
Van'ın siyasi tarihine damgasını vuran, sizinde içinde olduğunuz 11'ler olayı nedir?
Memleketi adına sorumluluk duyan, Vanlı 11 esnaf, tüccar arkadaşın siyaset dışında Van Belediye Başkanlığı seçiminde daha güzel bir Van için irade ortaya koymasıdır. Hareket; Turan Haydaroğlu, Alaattin Şen, Nail Başıbüyük, Burhan Sofuoğlu, Mehmet Kuralkan, Halil Kırmızıtaş, Sülhattin Umman, Cevdet Baba, Zekai Dağtekin, Cevdet Ünsal, Mustafa Pala ve daha sonra 40 kişiye ulaştı. Hareket halkın içinden çıkan ve başarıya ulaşan samimi oluşumdu. Ben seçim bürosu başkanıydım. Bütün arkadaşlarımız çok çalıştı. Halkta inandı güvendi. Tayyar Bey'in karşısında CHP'den Kaya Kayaçelebi, Ferit Melen'in desteklediği ve partisi Güven Partisi'nden Mustafa Altay adaydı. Rahmetli Tayyar Dabbaoğoğlu'nu bağımsız aday gösterdik ve 11 Aralık 1973'de seçimi farklı sonuçla kazandı. Başkanlığı süresince çok başarılı işler yaptı. Rahmetli Ferit Melen'de daha sonra güç birliği yaparak Tayyar Beye belediye başkanlığı süresince destek oldu. En önemlisi Onbirliler hareketinden hiç birimiz belediye encümenliği için müracaat etmedik. Siyasete girmedik. Tayyar Bey'den hiçbir talepte bulunmadık. Biz siyaset değil, memleketimize sahip çıkmak için çaba verdik. Seçim bitti, bizimde görevimiz bitti.
Bugün işler nasıl?
Kurumsal firma anlayışıyla 50 yılı aşkın geçmişi olan bütün işleri oğlum Selim Haydaroğlu'na devrettim. O da başarıyla aynı ilkelerle, titizlikle işe devam ediyor. Depreme rağmen Van ilimiz daha iyi olacak, çok gelişecek buna eminim. Barış, kardeşlik süreci de hepimize umut veriyor.
vanhaber, van, haber, van haber
işin erbabı, röportaj, turan haydaroğlu, ticaret, ikram kali
