Koronavirüs İran'ı vurdu, Van ekonomisi durdu

Rıdvan Can - Burhan Ergin

 Çin'in Hubei eyaletine bağlı Wuhan kentinde ortaya çıkan yeni tip koronavirüs (Covid-19) dünyayı alarma geçirdi. Virüs, dünya genelinde 119 bin 132 kişiye bulaştı. Salgında hayatını kaybedenlerin sayısı ise 4 bin 284'e ulaşırken, Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, Türkiye'de bir vatandaşta koronavirüs tespit edildiğini de açıkladı. İran'da ve İtalya'da büyük hızla ilerleyen koronavirüs dünya ekonomisini sarsmaya  devam ediyor. Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ise geçtiğimiz ay, Çin dışında Çin'de olduğundan dokuz kat daha fazla yeni vaka ortaya çıktığını ve ilk kez böyle bir durum görüldüğünü açıkladı. Koronavirüs nedeniyle zor günler geçiren Van esnafı ödemelerin yoğunlaştığı 15 Nisan’a kadar bir rahatlama olmaması durumunda çok sayıda işyerinin kapanma aşamasına geleceğini ileri sürdü.  

İranlılar gelmiyor

Van'ın Saray ilçesinde bulunan ve kentin ekonomisi açısından hayati önem taşıyan Kapıköy Gümrük Kapısının koronavirüs nedeniyle kapanmasından dolayı Van esnafı zor günler geçiriyor. Otellerde tüm rezervasyonlar, toplantılar iptal edilirken, iş yerleri boşalan kent sessizliğe büründü. Van esnafını ticari olarak ayakta tutan İranlılar, 24 Şubat 2020 tarihinde Gürbulak, Esendere ve Kapıköy sınır kapılarının Türkiye tarafından tedbir amaçlı kapatılmasının ardından Van’a gelemiyor.

Esnafa sahip çıkılmasını istiyoruz

Sosyal medyada bazı sorumsuz kişilerin hiçbir yetki, bilgi sahibi olmamalarına karşın Van’da koronavirüs varmış gibi bir algı yarattığına dikkati çeken esnaflar, insan sağlığının ekonomiden önemli olduğunu ancak yetkililerin zor günler geçiren vergi mükelleflerini rahatlatıcı kararlar alınmasını beklediklerini söylediler. Esnaflar iş yeri sahiplerinin virüs krizi nedeniyle yüksek olan kiralarda indirim yaparak yardımcı olmalarını istediler.

 Yılda 500 bin İranlı geliyor

Van Turizm İl Müdürlüğü verilerine göre her yıl kenti ziyaret eden 500 bini aşkın İranlı’nın yarısı 16 Mart'ta başlayıp 13 gün devam eden Nevruz Bayramı tatili sürecinde Van’a geliyor. TÜİK verilerine göre de Van’a gelen her bir İranlı 200-400 dolar arası döviz bırakıyor. Kent ekonomisini ayakta tutan İranlı turistlerin koronavirüs nedeniyle Türkiye’ye giriş yapamaması Van esnafını, turizm ve hizmet sektörünü bitme noktasına getirdi. Turizm işletme ve belediye belgeli yaklaşık 5 bin yatağın bulunduğu Van’da diğer işletmelerle birlikte 8 bin yatağı olan konaklama yerleri koronavirüs nedeniyle zor günler geçiriyor.

“Bazı insanlar felaket tellallığını bıraksın”

Koronavirüsüyle ilgili sosyal medyada yapılan paylaşımların Van’a büyük zarar verdiğini kaydeden Van’ın 5 yıldızlı en büyük oteli Elite World Van Oteli Satış ve Pazarlama Müdürü Salih Çiftçi, “Kapıların kapanmasıyla birlikte İran pazarı bitti. Bununla ilgili Elite World Van Oteli olarak yaklaşık 500’e yakın rezervasyonumuz iptal edildi. İç pazarı da durma noktasına geldi. Koronavirüsünden dolayı 3 büyük kongre, yaklaşık 50 kültür turu iptal edildi. Sadece dış pazar değil, iç pazarı da kaybettik. Bunun en büyük nedeni özellikle Van için sosyal medyada yaşanan kara propagandadır. Van’a zarar vermek için sosyal medyada çok büyük bir bilgi kirliliği yaşanıldı. Bu ülke genelinde birçok ilde yaşanıldı ama kimse bu kadar abartmadı. Kaldı ki sadece Van İran’a sınır bir il değil. Türkiye’nin bütün kıyı kesimleri İranlılarla doludur. Elbette bizim için önemli olan sağlıktır. Dışarıdan gelen bütün misafirlerimizin konaklaması, temizliği, hijyeni bizden sorumludur. Bakın koronavirüsüne karşı otelimizi her gün dezenfekte ediyoruz. Onun için bu koronavirüsü tehdidi ortadan kaldırılıncaya kadar bazı insanlar felaket tellallığını bıraksın. Sağduyulu olsunlar. Bakın biz kuş gribi, domuz gribi gibi salgın hastalıkları atlattık. Bunu da atlatacağız ama vatandaşlar bakanlığın açıklamalarını dikkate alsınlar” şeklinde konuştu.

“Ülkenin öncü sektörü olan turizmcilere yardımcı olun”

Çin’de meydana gelen ve İran’da görülen koronavirüs nedeniyle Kapıköy Sınır Kapısı’nın kapanmasının Vanlı esnafı bitirme noktasına getirdiğini belirten Otelciler Derneği Başkanı Reşat Yeşilağaç, “Virüsten dolayı dünya genelinde büyük sıkıntı var. İranlıların yokluğu Van’da çok belli oluyor. Rezervasyonlarımızın yüzde 70’i iptal edildi. Böyle bir durumda hükümetin esnaflara yardımcı olması gerekiyor. Devletin özellikle ülkenin öncü sektörü olan turizmcilere yardımcı olması gerekiyor. Kapıköy’ün kapanmasından sonra bazı personelimizi işten çıkarmak zorunda kaldık. Diğer esnaflar da personellerinin yarısını işten çıkarmak zorunda kaldı. Umarım bu virüs tehdidi bir an evvel ortadan kalkarda rahat bir nefes alırız. Yetkililerden vergi, sigorta, elektrik gibi konularda destek bekliyoruz” ifadelerini kullandı.

 “İnsanların panik yapmasına gerek yok”

İnsanların panik yapmasına gerek olmadığını söyleyen Karaman Eczanesi sahibi Ersin Karaman, “Bilindiği gibi Çin başta olmak üzere birçok ülkede bu virüs görülmektedir. Tabi dün itibariyle ülkemizde de bu virüse rastlandı. Gerek kalmadıkça kalabalık ortamlara girmemeye özen göstermeliyiz. Her sağlıklı bireyin maske takmasına gerek yok. Ellerimizi sürekli yıkamalıyız. Sürekli dezenfekte etmeliyiz. El yıkama kurallarına birebir uymamız gerekiyor. Toplu yerlerde her yere temas etmemiz gerekiyor. Toplu alanlarda dokunduğunuz yerlerden sonra ellerimize yüzüme sürmememiz gerekiyor. Hasta bireylerle aynı ortamda çok bulunmamalıyız. Normal günlük hayatta maske takmaya gerek yok. Hastanelere gittiğimiz zaman takabiliriz. Özellikle gerekmedikçe toplu alanları kullanmamalıyız. Ekonomi önemlidir ama bizim için hasta sağlığı önceliklidir. İnsanların panik yapmasına gerek yok. Kişisel sağlık kullarına titizlikle uyduğumuz zaman bu virüsü atlatacağımızı düşünüyorum” dedi.

 “Bizim için önemli olan insanlarımızın sağlığıdır”

Çavuşoğlu Pastanesi sahibi Murat Özgüner, hükümetin esnaflara yardım etmesi gerektiğini belirterek, “Koronavirüsünden dolayı Kapıköy Sınır Kapısının kapanmasından sonra İranlıların Van’a gelmeyişi bizi çok kötü etkiledi. Şuan Vanlı esnaf kara kara düşünüyor. Birçok iş yeri personel çıkarmak zorunda kaldı. Buradaki esnafın birçoğu İranlıları ve Nevruz Bayramı’nı hesaba katarak yatırımını yapıyor. Şuan ülkemizde yaşanan ekonomik krizden Van’ı ayıran tek şey İranlılardı, maalesef onlarda koronavirüsünden dolayı Van’a gelemiyor. Virüs Van olarak bizi yüzde yüz kötü etkiledi. Biz asla kapı niye kapandı gibi bir serzenişte bulunmuyoruz. Bizim için önemli olan insanlarımızın sağlığıdır ama yetkililer bu tehdidi atlatıncaya kadar esnaflara sigorta, vergi, elektrik gibi ödemelerde yardım etmesi gerekir. Depremde nasıl mücbir sebepten dolayı vergiler ertelendiyse şuanda da yapılabilir” diye konuştu.

“Mağazamızı ve ürünlerimizi dezenfekte ettirdik”

Polomod Mağaza Müdürü Yılmaz Turgut, koronavirüsünden dolayı ekonomik olarak zor günler geçirdiklerini belirterek, “Koronavirüsü nedeniyle Kapıköy Sınır Kapısı’nın kapatılması Van esnafına çok büyük zarar verdi. Şuan hiçbir İranlı müşterimiz yok. İşlerimiz düşüşe geçtiği için personel çıkarmak zorunda kaldık. Şuan nerdeyse maliyetine satışlar yapıyoruz. Koronavirüsünden dolayı mağazamızı ve ürünlerimizi dezenfekte ettirdik.  Yetkililer en azından bu tehdidi atlatıncaya kadar sigorta, vergi ve muhtasar gibi ödemelerde Van esnafına yardımcı olması gerekir. Umarım bir an evvel dünyayı tehdit eden koronavirüsü tehdidi ortadan kalkar” diye konuştu.

 “Sosyal medyada yapılan asılsız paylaşımlar Van’a ciddi anlamda zarar verdi”

Tamara Oteli Genel Müdürü Hikmet Çakır, İranlıların Van’a gelmeyişi ülke genelini çok kötü etkilediğini belirterek, “Özellikle Nevruz bayramına denk gelmesi ekonomiye daha çok zarar verdi. Sınır ili olmamız hasebiyle ciddi anlamda sıkıntılar yaşıyoruz. Hemen hemen İranlıların yaptığı bütün rezervasyonlar iptal edildi. Van’ın ekonomisini ayakta tutan turizmdir. Kapıköy Sınır Kapısı kapanınca ekonomimiz çok büyük zarar gördü. Şuan personellerimize ücretsiz izin verdik. Sosyal medyada yapılan asılsız paylaşımlar Van’a ciddi anlamda zarar verdi. Van’da bu bilgi kirliliğinin tamamen ortadan kaldırılması gerekir. Van İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Van Ticaret ve Sanayi Odası, Valilik ve Büyükşehir Belediyesi’nin insanları doğru bilgilendirmesi gerekiyor. Hatta bununla ilgili bir biriminde oluşturulması lazım” dedi.

 “Koronavirüs Van turizmine darbe vurdu”

Merit Şahmaran Oteli Genel Müdürü Recep Sulhan ise, “İran’da çıkan ve yakın zamanda Irak’ta görülmeye başlayan korona virüsü iç ve dış turizmi olumsuz etkiledi. Sınır kapılarının kapanmasından dolayı rezervasyonların iptal edilmesi Van turizmine büyük darbe vurdu. Özellikle virüs salgının Nevruz ayına denk gelmesi ekonomik krize dönüştü. Yetkililerden zor günler geçiren esnaflara yardımcı olmalarını istiyoruz. İnşallah koronavirüsü tehdidi bir an evvel ortadan kalkar ve dünyada hayat normale döner” diye konuştu.

 “Doğru bilgilerle yaşamınıza devam edin”

Şifa Eczanesi sahibi Selahattin Umman da, vatandaşların koronavirüsüne karşı dikkat etmesi gerektiğini belirterek, “Koronavirüs nedeniyle daha önce bire aldığımızı şuan ikiye alabiliyoruz. Özellikle dezenfektanları daha önce 15 liradan alıp 20 liraya satıyorduk, 20 liradan aldık, 30 liraya sattık ancak şuan 30 liradan sattığımız dezenfektanları 87 liraya bize satmaya çalışıyorlar. Bu eczanelerle ilgili bir sorun değil. Bu tamamen fabrikalarla ilgili bir sorundur. Yetkililerin bir an evvel bu sorunu çözmesi gerekiyor. Vatandaşlar koronavirüsüne karşı çeşitli önlemlere dikkat etmesi gerekiyor. Öncelikle temizlik ve hijyene çok büyük önem vermelidir. Ellerini, yüzlerini günde 5-10 kez sabunla yıkaması gerekiyor. Vatandaşlarımız kalabalık yerlerden uzak durmalıdır. Evde mümkün olduğu kadar daha steril, daha hijyenik, daha organik ürünlerle beslenmelerinde fayda var. Vatandaşlar Sağlık Bakanlığının yayınlarını, eczanelerin görüşlerini ve hekim arkadaşlarımızdan edindikleri doğru bilgilerle yaşamlarına devam etsinler” dedi.