Şehr-i Van'da Ramazan

Van’ da oruç ibadeti etrafında şekillenen on bir ayın sultanı ramazan, ebruda dile gelen renk ve figürlerdeki güzelliğe benzer. Her anında lezzet ve heyecan vardır. Bu lezzeti ve heyecanı oruçlu olanda olmayanda tadar ve hisseder. Geçmişiyle bugünüyle Van’da yaşanan ramazanlardan bir özet.

Unutulmaya yüz tutan değerler yeniden hayat bulur. Şehr-i Van’ın ramazan ayında. Günlük koşturmanın, yaşam mücadelesinin hızı, rengi ramazan ile birlikte değişir. Caddelerinde, marketlerinde, fırınında, sokağında, pazarında, kasabında, iş yerinde, mahallesinde, bahçesinde, insan ilişkilerinde yaşanan ve yaşatılan ramazanın Van’a özgü farkı bedende ve ruhta iklim değişikliği gibi hissedilir. Bu iklim ne yaza ne kışa, benzer. Hmek için yaşamak lazım. En azından bir iftar saati, Van’ın sokaklarını, evlerini, ya da Van Kalesinin burcundan gün zevale girerken ezanlar eşliğinde iftar anını gözlemleyerek anlamak yaşamak gerekir. Gönülleri coşturan ramazan ayının Vanlılar tarafından şenliğe nasıl dönüştürüldüğüne tanık olmak lazım. Van’da ilk defa ramazan geçiriyorsanız, oruç tutuyorsanız sevgi, merhamet yoğunluklu “hay-huy” sizi de içine alır. Arınmanın, kavrulmanın, savrulmanın, yardımlaşmanın, paylaşmanın, dayanışmanın, nihayet şefkatin derinliklerine dalarsınız Şehr-i Van ramazanında. Her sofradan ayrı tat, ayrı bir lezzet alırsınız Osmanlının Doğudaki en önemli kentlerinden olan Van’da. Bir devrin benzersiz toplumsal yaşam kültüründen akıp gelen yansımaları bulursunuz bizim ellerde. Ayrıntılar sizi kimi zaman İstanbul’a, kimi zamanda Bursa’ya alır götürür. Uzaklarda yakını, yakınlarda uzağı, yoklukta varlığı, varlıkta yokluğu, açlıkta tokluğu, teklikte çokluğu, merhamette vicdanı, erdemde demi, sükûnette coşkuyu bulursunuz bu şehrin ramazan ayı zaman diliminde.

HAZIRLIKLAR ÜÇ AYLAR İLE BİRLİKTE BAŞLAR

Vanlılar, geçmişten gelen engin bilgi ve birikim ile bugünün ihtiyaçlarını da karşılayan usul ve kaideler içersinde ramazana yalnız bedenleriyle değil, maddî ve manevî bütün varlıklarıyla hazırlanırlar. Bu hazırlıklar üç aylar ile birlikte yani Recep, Şaban ile başlar. Hazırlıklarda önceliği temizlik alır. Evlerde hanımlar ramazan ayına kısa bir süre kala ramazan bayramını da kapsayacak ölçüde ayrıntılı, genel bir temizlik seferberliği başlatırlar. Başta, halılar, giysiler ve diğer yıkanacaklar yıkanır, silinir, temizlenir, ütülenirken, gerekli olan evler de badanalanır, boyanır. Rahmetli anamdan bilirim: Geleneklerden gelen öğretiyle Vanlı bilge hanımlar yıkama sırasında sessizce üç salâvat okurlar. Burada dile getirilen salâvat, temizliğe verilen manevi standarttır, ruhsattır. Yani; evler temizlenmiş, arındırılmış, durulmuş, aklanmış ve paklanmıştır. Bu işlem “ evimiz abdestlidir ”  veya “ Selâvatlandırıldı ” şeklinde değer kazanır. Van’da üç ayların başlangıcından ramazan ayının son gününe kadar üç ay süreyle oruç tutanlar olduğu gibi, ramazan ayını kutsal topraklarda geçirenler de olur. Bir kısım Vanlılar ise ramazan ayı boyunca zorunlu olmadıkça uzun süreyle il dışı  syhatine çıkmazlar, aile efradı ile birlikte olmaya özen gösterirler. Bu bağlamda ramazan ayını ve oruç tutmayı olumsuz etkileyecek, güncel, acil olmayan bir kısım işlerde ramazan ayı sonrasına ertelenir. Öte taraftan, çalışanlardan bir kısmı da izinlerini ramazan ayında kullanmayı tercih ederlerken il  dışiında olanlarda  ramazanda ailelerin yanına  dönerler.

KABRİSTANLAR ZİYARET EDİLİR

Kuruluşlar, kurumlar, şirketler, esnaflar tarafından bastırılan; özlü sözlerin ve hadislerin yer aldığı, oruç yasaklarının başladığı fecr-i sadık, yani tan yerinin ağarma vaktini gösteren imsakiyeler dağıtılır. Kur’an okuyan veya okunan Kur’an-ı dinlemek isteyen bayanlar, ramazan ayı boyunca aralarında kararlaştırdıkları bir evde toplanarak hatim indirirler. Bunun içinde ramazana sayılı günler kala hangi evde, kimler, saat kaçta, Kur’an okuyacakları ortak olarak kararlaştırılır. Kur’an okunacak bu ev, genelde yaşça büyük, ev ortamı müsait olan komşu evi olur. Ramazan’a bir gün kala kabristanlar mutlaka ziyaret edilerek “ Yasin-i Şerif ” okunur. Dualar yapılır. Kabristanlarda fakirlere, çocuklara para, lokum, bisküvi, şekerleme dağıtılır. Ramazanın ilk günleri Vanlıların “ hatırlı ” olarak adlandırdıkları ramazan öncesi yakınları vefat etmiş, başından üzücü olay geçen, kalbi kırık, yüreği buruk, bir yanı yıkık akrabalar, dostlar, komşuların yanı sıra hastalar, yaşça büyüklerin, dostların ramazanları kutlanır. Bunlar arasında ekonomik durumları yeterli olmayanlara onurları kırılmadan gizlice maddi ve manevi yardımlar yapılır.

YAZININ DEVAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYINIZ