Amerikalı yazar Peter Lynch’in Borsada Tek Başına adlı kitabını okuyorum.
Kitapta yazıldığı dönemde Amerikan borsasında işlem gören şirketlerle ilgili çeşitli bilgiler ve yorumlar var. Kitap kendi zamanının en çok satanları arasına girmiş.
Yazarın sigara üreticisi bir şirketle ilgili olarak yaptığı değerlendirmeler dikkatimi çekiyor. Lynch, sigara sanayinin o gün için ABD’de artık büyümesi durmuş bir sektör olduğunu belirttikten sonra sözünü ettiği kendi alanında o en büyüklerden olan sigara şirketinin hisse değerinin 15 yılda 14 dolardan 90 dolara çıktığını bildiriyor. Bu değer artışının nedeni olarak da şirketin her geçen yıl yurt dışındaki pazar payını arttırıp masraflarını kısmasını gösteriyor.
ABD şirketinin yurt dışındaki pazar payı dediğimizde doğal olarak aklımıza o ürünlerin tüketildiği ABD dışındaki bütün dünya ülkeleri geliyor. Türkiye onlardan sadece bir tanesi. Memleketimiz Van da Türkiye’nin 81 ilinden bir tanesi. Yani bizim çarşı pazarda gördüğümüz yabancı menşei ürünler satan sigara satıcıları bu devasa pazarın mini minnacık bir kısmı.
O gün olduğu gibi bugün de dünyanın her yerinde sigara ve tütün pazarları çalışıyor. Oralara mal veren firmalar kâr etmeyi sürdürüyor.
*
Anne baba bizler sigara kullanmadığımız, zararları ile ilgili olarak kendilerini her türlü uyarmış olduğumuz halde bu zararlının çocuklarımıza bir şekilde ulaştığını bir kısmını bağımlı kıldığını biliyoruz.
Şu ya da bu rahatsızlık nedeniyle doktorlara başvurduğumuzda genellikle ilk sorulan sorulardan birinin sigara içip içmediğimiz olduğunu da biliyoruz.
Ülkemizde son yıllarda sigaranın zararları konusunda devlet düzeyinde çeşitli önlemler alındığını, sigara paketlerinin içine nasıl bir zehir olduğunu gösteren yazılı görsel uyarıların bırakıldığını da biliyoruz.
Sigarayı bırakma ve madde bağımlılığını önleme konusunda eskiden beri ciddi mücadeleler veren Yeşilay, Sağlık Bakanlığı ile birlikte hazırlamış olduğu sigarayı bırakma mobil uygulaması Bırakabilirsin’i Sigarayı Bırakma Günü olan 09 Şubat 2022’de aktif hale getirerek bu zehirli alışkanlıktan yakayı kurtarmaya niyetli kullanıcıların hizmetine sunduğundan da haberimiz var.
Ne var ki, bütün bunlar piyasaya her geçen gün yeni ürünlerin ve satıcıları girmesine engel olamıyor. Başta kimi yabancı tütün şirketleri olmak üzere birileri kasalarını doldurmak için sigara pazarını canlı tutma amacıyla harıl harıl çalışıyor.
Gençlerimiz yaşamlarının hassas ve kontrole tepkili dönemlerinde çevrelerinden etkilenerek, her türlü uyarıya kulak tıkayıp gelecekte ciddi sağlık sorunları olarak karşılarına çıkacak bu zararlı alışkanlığın kucağına düşüp duruyor.
Sigaranın her türlüsü, yasal satılanı - kaçak satılanı, paket satılanı - tek satılanı ucuzu - pahalısı piyasada el değiştirmeyi sürdürüyor.
Bugün artık akıllı telefonlar sayesinde herkesin kolayca ulaşabileceği internet sayfalarında sigaranın kansere, kalp ve damar hastalıklarına, solunup sistemi hastalıklarına, cinsel fonksiyon bozulmalarına, böbrek hastalıklarına, depresyona, tip 2 diyabete sebep olduğu; dünya genelinde her 6 saniyede bir kişinin sigaraya bağlı hastalıklardan öldüğü yazılıp çiziliyor. Ancak o ortamlar öyle kalabalık ki, özel olarak aramayan kimse bu açıklamaları görmüyor.
Merkezleri gelişmiş ülkeler olan küresel tütün şirketleri para kazanıp zenginleşirken, borsa hisse değerleri artarken; yoksul ve gelişmekte olan ülkelerin gencecik insanları hastane kapılarında, yoğun bakım ünitelerinde zor zamanlar geçiriyor, sigara dumanları arasında kararıp can veriyor.
Devlet, toplum, anne, baba, kardeş, arkadaş, bizlere de çaresizce olup biteni izlemek yerine uyanık durmak her konumda ve her durumda gereken uyarıları yapmak düşüyor.
