Sultan II. Abdulhamid Döneminde Van Vilayeti
Değerli okurlar Sultan Abdulhamid Han Osmanlı İmparatorluğunun 34. Padişahıdır. 1876 yılından 1909 yılına kadar 33 yıl tahtta kaldı. Padişahlığı dünya devletlerinin yeniden yapılandığı, bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyolojik vs. alanlarda hızla değiştiği dönemi kapsar. Emperyal devletlerin sömürge edinme yarışına girdiği dönemi içerir.
Değerli okurlar; Sultan Abdulhamid Han Osmanlı İmparatorluğunun 34. Padişahıdır. 1876 yılından 1909 yılına kadar 33 yıl tahtta kaldı. Padişahlığı; dünya devletlerinin yeniden yapılandığı, bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyolojik vs. alanlarda hızla değiştiği dönemi kapsar. Emperyal devletlerin sömürge edinme yarışına girdiği dönemi içerir.
Böyle zorlu bir dönemde Osmanlıların da dünyadaki değişim ve yeniden yapılanma sürecine ayak uydurması gerekiyordu. Ancak yıllardan beridir alışılagelmiş yaşam koşullarını değiştirmek, devletin milletle, milletin birbirleri ile ilişkilerini yeniden düzenlemek bugünden yarına olabilecek bir şey değildi. Devleti ihtiyaç hâsıl olan yeni kurumlarla donatmak, vatandaşları da bu kurumları işletebilecek bilgi ve beceriye sahip kılmak uzunca bir süreci gerekli kılıyordu. İşte Abdulhamid Han, hem devleti hem vatandaşı yeni dünya koşullarına göre şekillendirebilmek gibi zor bir sorunla karşı karşıya kaldı.
Bu gün var olan devlet kurumlarının birçoğunun temelleri o günlerde atıldı. Eğitim, sağlık, ulaşım, güvenlik, haberleşme, basın-yayın, bankacılık vb. gibi birçok alanda kurumlaşmaya gidildi. Bu süreçte personel yetersizliği, maddi kaynak sıkıntıları, vatandaşların bu kurumları işler kılmak için yetersiz kalışları büyük sorunlar doğuruyordu.
Ülkemiz böylesine sancılı bir dönemden geçerken idari ve mali alanda yaşanan zorluklar ilimizde de fazlasıyla hissediliyordu. İlimizde 93 Harbi sonrası büyük bir düzensizlik ve yokluk yaşanıyordu. Van’ın Rusya ve İran’la olan sınır güvenliğini sağlamak hayli zordu. Van’ın merkeze uzak olması sebebiyle ulaşım ve iletişim imkânları kısıtlıydı. İmparatorlukta ve özellikle ilimizde sosyal karışıklıklar yavaş yavaş baş göstermeye başlamıştı. Batılılar misyonerleri ve konsolosları aracılığıyla her gelişime müdahil oluyorlardı. Bütün bu koşullar birleşince Van’ın yönetilmesi diğer Anadolu kentlerine nispetle daha da zor oluyordu. Böylesine zorlu bir dönemde sağlık, eğitim, güvenlik, ulaşım, haberleşme vs. gibi alanlarda yeniden yapılanmanın Van’a özel zorlukları yaşanıyordu.
Bu hafta tanıtmaya çalışacağım ve adını yazı başlığında kullandığım kitap; yukarıda bahsettiğim koşulları okuyucunun bilgisine sunuyor. Van’ın Osmanlı öncesini anlatmayla başlıyor ve Sultan Abdulhamid döneminde Van’ı dört ana bölüm halinde işliyor. Birinci bölümde Van’ın idari yapısı, İkinci bölümde Van’da yerleşme, sosyal yaşam ve nüfus, üçüncü bölümde Van’da eğitim, kültür ve dini faaliyetler ile kamu hizmeti gören kurumlar, dördüncü bölümde Van’ın iktisadi ve mali kaynaklarını o dönemin verileri ile okuyucuların bilgisine sunuyor. Bu bilgileri sunarken dönemin arşiv belgelerini dayanak alıyor.
