URFALI MATEOS VEKAYİ-NAMESİ(952-1136) VE PAPAZ GRİGOR'UN ZEYLİ(1136-1162)
Değerli okurlar; Ortadoğu coğrafyasının, Anadolu’nun ve Türk tarihinin incelenmesinde, bizlere önemli bilgiler sunan tarihçilerden biri de Urfalı Mateos’tur. XI. yüzyıl sonunda ve XII. Yüzyılın ilk yarısında yaşamış olan bu tarihçi bütün hayatını Urfa’da geçirmiştir. Anadolu, Suriye, İsrail, Filistin başta olmak üzere İstanbul, Balkanlar, Güney Kafkasya, Doğu ve Güneydoğu’nun birçok yerinde 952-1136 yılları arasında vuku bulmuş olayları yazmıştır. Vefatından sonra öğrencisi Papaz Grigor, O’nun yaptığı işi devam ettirmiştir. Papaz Grigor da 1136-1162 yıllarında vuku bulan olayları yazmış ve Urfalı Mateos’un kitabına ek yapmıştır.
Urfalı Mateos yazdığı birçok olaya bizzat şahit olmuştur. Bir kısmını ise kendisine nakledildiği şekliyle kaydetmiştir. Özellikle o dönemde gerçekleşen haçlı seferlerini ve haçlıları, dikkate değer bir nezihlikte okuyucuya aktarmıştır. Haçlılarla Müslümanların mücadelesini, haçlıların bu topraklarda kurdukları prenslikleri ve neler yaşayıp-yaşattıklarını ayrıntılarıyla anlatmıştır. Bu coğrafyada yaşayan halkların ve inanç guruplarının birbirleri ile mücadelelerini ve aldıkları pozisyonları ayrıntıları ile işlemiştir. Türklerin Anadolu ve yakın şark bölgesinde etkinlik kazandıkları döneme şahitlik etmiştir. Mateos’un Vakayinamesinde anlattığı olayların ve ayrıntıların, dönemin tarihçileri tarafından kaydedilmemiş olması Mateos’un Vekayinamesini daha özel kılmıştır.
