Van Balığı'na sahip çıkın
Van Balığı av yasağı dönemi dün başladı. Vanlılar 15 Nisan'dan itibaren başlayan ve 15 Temmuz tarihinde son bulacak olan yasak dönemi içinde tandırda, tavada, fırında Van Balığı yiyemeyecekler. Van Balığı yasak dönemi ile birlikte Van Balığı isim tartışması da yeniden alevlendi. Facebookta 'Van Balığı 'İnci Kefali' olmayacak...! ' ismiyle açılan sayfada Vanlılar, ve konunun uzmanı akademisyenler Van Balığı ile ilgili düşüncelerini dile getiriyorlar. Van Balığı isim tartışması Van ile Erciş arasında yoğunlaşmış durumda.
Van Balığı av yasağı dönemi dün başladı. Vanlılar 15 Nisan'dan itibaren başlayan ve 15 Temmuz tarihinde son bulacak olan yasak dönemi içinde tandırda, tavada, fırında Van Balığı yiyemeyecekler. Van Balığı yasak dönemi ile birlikte Van Balığı isim tartışması da yeniden alevlendi. Facebookta “Van Balığı “İnci Kefali” olmayacak...! ” ismiyle açılan sayfada Vanlılar, ve konunun uzmanı akademisyenler Van Balığı ile ilgili düşüncelerini dile getiriyorlar. Van Balığı isim tartışması Van ile Erciş arasında yoğunlaşmış durumda.
Önce bir anı.
Valilik Basın Danışmanı iken 1993 yılında Türkiye’nin en başarılı fotoğrafçılarından Mehmet Avcıdırlar ile birlikte Van’ı adım adım gezerek fotoğraflıyorduk. Ustanın elinde 3-4 çeşit makine, bende Yashica makine vardı. Yayla, tarihi yerler, 40 değirmenler derken öğlen saati olmuş acıkmıştık. Gürpınar Çavuştepe köyünde karşılaştığımız dede baba dostumuz rahmetli Abdullah Kulaz amca bizi evine yemeğe davet ederek kısmetinizde ayranaşı ve tandırda Van Balığı var dedi. Önce Abdullah Amca’nın eşinin tandırda Van Balığı pişirme anını fotoğraflayıp sonrada balıkları afiyetle yemiştik. Tandırda Van Balığı fotoğrafını da Yazı İşleri Müdürlüğü yanında her sayfasıyla, fotoğrafıyla ilgilendiğim Dünyada Van Dergisi’nin 2. sayısına kapak yapmış, iç sayfada ise Van Balığı Yemeklerini tanıtmıştım. Yıllar sonra benim çektiğim Tandırda Van Balığı fotoğrafının altında “ Erciş’te tandırda balık” yazılarak nette paylaşıldığını gördüm. Üzüldüm ve utandım.
Çalmanın, değiştirmenin, sahiplenmenin, saygısızlığın günümüzde ahlaki bir sınırı yoktur. Herkes bir şeyler için bunu yapıyor.
Gelelim Van Balığı ismine.
Biz Vanlılar kendimizi bildik bileli Van Gölü’nde yaşayan balığa Van Balığı deriz. Van Balığı manilerde, deyimlerde, şiirlerde yer almıştır. Van’da Van Balığı ile ilgili bir tartışma yoktu. Ta ki “İnci Kefali” uydurma ismi ortaya atılıncaya kadar. Van gerçek anlamda sahipsiz, korumasız olduğu için birileri kalkar halk oyunları kıyafetini, diğerleri Van Balığı ismini, Facebook’ta Van’ın ismini rahatlıkla değiştirir. Değiştirme, yozlaştırma cesaretini hiçbir ilde, hiçbir beldede göstermesiniz. Mesela Diyarbakır’da Diyarbakır karpuzuna uydurma bir isim vermezsiniz, aynı şekilde halk oyunları kıyafetini siz istediniz diye değiştiremezsiniz. Kültürüne şehrine sahip çıkan Diyarbakırlı önünüze dikilir. Ama Van’da istediğiniz biçimde değiştirirsiniz. Çünkü Van sahipsizdir. Van’da meslek odaları, STK’lar ya korkudan ya da bilinçsizlikten yapılan yanlışlığa ses çıkarmaz hatta ileri giderek yanlışa destek olurlar.
Van Balığı isimi değiştirilemez.
Bu görüşümü 24-26 Kasım 2010 tarihilerinde Van’da düzenlenen 2. Uluslar arası Doğu Anadolu Bölgesi Geleneksel Mutfak Kültürü ve Van Yemekleri Sempozyumu’nda bildiri sunarken dile getirdim. Sempozyuma iki bildiri ile katılmıştım. Van yemeklerinden Soslu Van Balığı ve Sacda Kavurma. Sempozyumda Van Balığının isminin neden değiştirilemeyeceğini anlatarak özetle şunları söyledim: “ Van Balığı sazan ailesine aittir. Endemik olan Van Balığı Van’ Gölü’nde yaşar. Van ismini balıktan, kediden, gölden kaldırdığınızda Van ile olan bütün bağları kopararak sıradanlaşır, Van ile ilgisi kalmaz. Çünkü Van kedisi, Van Kalesi, Van Gölü, Van Kilimi, Van peyniri Van ile değerlidir, orijinaldir. Kangal Köpeği, Bursa Şeftalisi, Anamur Muzu, Çorum Leblebisi, Ankara Keçisi de böyledir. Bunlar yöresel marka değerlerdir. Dayatılan ““İnci Kefali” ismi akademik uydurmadır. Birileri istedi veya beğenmedi diye bir kentin kültür değerinin isimi değiştirilemez. Van’da sokakta “İnci Kefali” bağıran balıkçı duydunuz mu? Ya da tandırda “ İnci Kefali” duydunuz mu? Van Balığının başka isme ihtiyacı yoktur. “
