Van Balığını susuzluk tehlikesi bekliyor
Van Gölü'nün tuzlu sodalı suyunda üreme imkanı bulamadığı için akarsulara göç eden inci kefalini, dönüş yolunda küresel ısınma ve yanlış sulamadan dolayı kurumaya yüz tutan derelerde büyük tehlike bekliyor.
Endemik tür olan ve sadece Van Gölü’nde yaşayan inci kefali yumurtalarını tatlı sulara bırakma için 3 ay sürecek göç yolculuğu devam ediyor. 3 ay boyunca tuzlu ve sodalı olan Van Gölünü besleyen akarsu ve derelerdeki tatlı sularda yaşayacak olan balıkları bu yıl büyük bir tehlike bekliyor. Aşırı buharlaşma, artan kuraklıkla beraber yanlış tarla sulamayla birlikte balıkların hayat bulduğu ve çoğaldığı birçok dere tamamen kurudu, birçoğunda da önemli su kaybı yaşanıyor. Bu sorunun, balıkların üremesini tehlikeye atacağı belirtiliyor.
Dünyada sadece Van Gölü'nde yaşayan inci kefalinin, üreme için göç ettiği dereler ve akarsulardaki zorlu göç yolculuğu bütün engellere rağmen devam ederken, martılar da rahatça avlanmanın keyfini çıkarıyor. Yumurtalarını bırakma döneminde göle akan tatlı suyun akışının tersine yüzerek engelleri aşan balıkların martılar tarafından avlanması ilginç görüntüler oluştururken, bu sahneye tanık olanlar ise martılarla balıkların mücadelesini fotoğraflamaya çalışıyor. Alınan tedbirlerle kaçak avlanmanın önüne büyük oranda geçilirken, bu yasaklardan sadece martılar muaf. Derelerde yoğunlaşan balıklara rahatça ulaşabilen martılar, balıkları avlamak için birbirleri ile kıyasıya yarışıyor.
“Çok acilen etkin su yönetimi politikası uygulanması lazım”
Şu anda Van Gölü'ne dökülen en büyük Akarsu olan Bendimahi Çayı’nın üzerinde olduğunu ifade eden Van YYÜ Su Ürünelir Fakültesi Dr. Öğretim Üyesi Mustafa Akkuş, “Bendimahi Çayı neredeyse kurma noktasına geldi. Yani buradan yürüyerekten rahatlıkla karşıya geçmemiz mümkün ve çay neredeyse kurma noktasında inci kefali üreme dönemindeyiz. Çay boyunca her yerde devasa su pompaları var. Herkes akarsuya bir su pompası atmış ve dere yatağından tarlalara su alıyor. Elbette ki çiftimizin ürün yetiştirilmesini istiyoruz ama bu şekilde kontrolsüz bir şekilde su alındığı zaman işte maalesef arkamızdaki manzara bu. Gölden akarsuya giren İnci kefallerinin akarsuyun yukarı kesimlerine çıkması mümkün değil. Çünkü neredeyse dere yatağında su kalmamış. Çok acilen etkin bir su yönetimi politikası uygulanması lazım. Akarsu yataklarına herkes istediği gibi su pompasını atarak tarlasına suyu alırsa maalesef üreme dönemi sonuna geldiğimizde İnci kefallerinin sağlıklı bir üreme gerçekleştirmediğine şahit oluruz. Şu anda bu akarsu yatağında su olmamasının temel nedeni kontrolsüz şekilde Bendimahi Çayı üzerindeki bulunan sulama regülatöründeki suyun büyük bir kısmının tarlalara verilmesinden kaynaklanıyor. İnci kefali 800 bin yıldır yaşıyor ve 800 bin yıllık bu varlığını devam ettirmesi akarsularda gerçekleştireceği üremeye bağlı. Ama maalesef şu anda Van Gölü'ne dökülen en büyük akarsu neredeyse kuruma noktasında. Çünkü akarsu yatağındaki bütün suyu tarımsal sulamada kullanır durumdayız. Bu sorunun acilen çözülmesi gerekiyor” dedi.
“20 bini aşkın insan bölgede inci kefali balıkçılığından geçimini sağlıyor”
İnci kefali göçünün en yoğun olduğu dönemde olduklarını ifade eden Dr. Öğretim Üyesi Akkuş, “İnci kefali göçünün en yoğun gerçekleştiği akarsuların başında Muradiye ilçesinden Van Gölü’ne dökülen Bendimahi Çayı gelmektedir. Bendimahi çayı inci kefalinin en önemli üreme habitatı. Dolayısıyla bu mevsimde akarsuda yeterli su bulunması hayati öneme sahip. Bendimahi çayının 23. kilometresinde bulunan sulama regülatörüne tüm kapakları kapalı. Akarsu yatağında sadece kapaklardan sızan su gidiyor. 20 bini aşkın insan bölgede inci kefali balıkçılığından geçimini sağlıyor ve dünya için çok önemli bir ekolojik tür inci kefali. Endemik bir tür dünyada sadece Van Gölü havzasında yaşıyor ve göldeki varlığını devam ettirmesi üreme başarısına bağlı. Yani bu dönemde her ne pahasına olursa olsun akarsu yatağında su olması lazım. Üremenin en yoğun olduğu zamandayız, akarsuyun bütün suyunu kesip sağlı sollu sulama kanallarına almışız. Akarsu'ya sadece sulama regülatörünün kapaklarından sızan su gidiyor. Bu sızan suyu da almak için yine onlarca su pompası atıyoruz akarsuya. Kimi yerlerde akarsuyun bağlantısı neredeyse kesilme noktasına gelmiş sadece cılız bir akıntı halinde. Dolayısıyla başta Devlet Su İşleri olmak üzere yetkililerin bir an önce buna müdahil olması ve bu durumu düzeltmesi gerekiyor. Çünkü akarsuya giren inci kefallerinin öncelikli olarak yumurtalarını bırakabilmeleri lazım. İkincisi ise yumurtadan çıkan yavru inci kefallerinin Van Gölü'ne geri dönmesi lazım. Ama bu şartlarda ne Van Gölü'nden akarsuya giren İnci kefalleri yukarı kesimlere çıkabilir ne de burada çıkan inci kefalleri tekrardan Van Gölü'ne geri dönebilir. Dolayısıyla bölgemiz için çok önemli bir değer olan ve ekonomik getirisi yüksek olan böylesine endemik bir türün üreme başarısı açısından bir an önce bu duruma müdahale edilmesi gerekiyor” şeklinde konuştu.iha
