VAN GÖLÜ'NDE GEMİ İŞLETMECİLİĞİ-2

(Dünden Devam)

Şartname

Omurgada bodoslamalar, küpeşteler ahz kuşakları, ıstıraldiler, pastalar ve makine yatakları iyi cins meşeden olup kamaralar ile kamara astarı ve kaplama ve göğerte döşemeleri budaksız iyi cins çam ağacından ola­caktır. Teknenin iç kısmını ayıran perdeler çıralı çamdan olacaktır. Su hattından yukarı bir miktar çıkmak üzere içerisinde her biri eski 16 ons şeklinde bakır ile kaplanacaktır. Bu resimde gösterilen baş ve kıç köşkle­rinin etraf duvarları ile tavanları tek­nenin büyüklüğüyle orantılı çıralı çam ağacından yapılacaktır. Makinanın bir arha ile gerekirse kullanılmak üzere resimde gösterilen direk üzeri­ne iki yelken açılmak üzere gerekli düzenlemeler yapılacaktır. Yolcula­rın bulunduğu döşemenin altında ka­lan boş mahallere 2/4 ton miktarı tatlı su havi tanklar yerleştirilecektir.

Bunlardan başka kalan yerler zin­cirlik mağaza ve kumanyalık olmak üzere düzenlenecektir. Kamaraların iç ve lazım gelen mahallerin aydınlatılması elektrik lambalarıyla olacağı gibi yedek bağ lambaları dahi döşe­necektir.

Dümen kamaraları üzerine yansıtıcılı beş lambayı elektrikli işaret fene­ri konulacaktır. Kıç kamarası içine resimde görüldüğü üzere bir büfe ile alaturka bir tuvalet teferruatla bera­ber yapılacaktır. Kamaraların havala­rının değişimi için ufak büyüklükte tavan manifaları konulacaktır. Ka­maraların dahiline yapılacak pikele­rin üzerine at kılından yerlerinde sa­bit minderler yapılacaktır.

Deniz dalgalarına karşı kamara camlarının muhafazası için pencere­lerin üzerinde hareketli pancurlar olacaktır. Baş ve kıç kamaraların uy­gun yerlerine aynalar konulacaktır. Baş tarafa bir adet el ile çalıştırılan ırgat yapılacaktır. Zincir ile demirin büyüklüğü tekneyi tam idare edebile­cek şekilde olacaktır. Motorbotların iskeleye yanaşması için sancak iske­le lazıme gelen baba ve kurt ağızları mükemmelen yapılacaktır. Resimde gösterildiği üzere kıç tarafa kuvvetli yedek kancası yapılacaktır. Motorbotların 9, en yüksek 10 deniz mili sürati yapabilecek 60 beygir kuvve­tindeki makinalar petrol ile çalışa­caktır. Motor makinalarının siparişi için uygun görülen fabrikalar: (Throyeroft, Garducr, Daimler, VValoley, Borouo)

Makine mahallinin, dahili makine­nin yedek parçaları ve başka malze­meleri muhafaza için lazım gelen do­lap ve raflar ile mükemmelen teçhiz olacaktır. Muhtelif mahallerden pis suyu tahliye için teknenin büyüklü­ğüyle uygun sabit su tulumbası ola­cağı gibi motor makinesinden hare­ket alır su tulumbası dahi bulunduru­lacaktır. Motorbotlarına deniz üze­rinde hareketliliği ve boyalan ile te­mizliği ve iman için lazım gelen eş­yası birinci sınıf gemilere ait olmak üzere donatılacaktır. Motorbotu inşa­atında ihtisas sahipleri yukarıda be­yan olunan şartlardan daha uygun şartlarda davranmakta serbesttir.

Bu şartname üzerine Vapur ve makinelerin yapımı için talip olan firmaların dilekçeleri:

İmparatorluk Bahriye Nazırlığına İstanbul

Almanya Denizcilik Bakanlığı ge­nel sekreterliği vasıtasıyla hükümeti­nizin bakanlar kurulu kararınca Van gölünde kullanılmak üzere 2 büyük geminin yapılmasına karar verdiğini ve bu gemilerin teklif ve ihale yoluy­la yapılacağını öğrenmiş bulunuyo­ruz.

Yukarıda söz konusu olan gemile­rin yapımına talibiz. Bu yüzden bu dilekçeyle birlikte hali hazırda bulu­nan fiyat listesi ve teknik bilgilerin yazılı olduğu bilgileri ek belgelerle Zat-ı Alinize sunuyoruz. Gemilerin görünüşü ile ilgili olan katalogları bi­lahare size sunacağız.

Saygılarımla

16 Ekim 1913

Havelverft vorm Hoffmann CoG. m. b. h.

Geminin parçaları ve motorları parçalanmış durumda Ethachmadizin'den alınarak Van gölüne getirile­cek ve gemiler burada monte edile­cektir.

Teknik Özellikler

Geminin uzunluğu: 36.6 metre

Geminin yüksekliği: 6.2 metre

Geminin derinliği: 3 metre. Bunun yanı sıra 130 ton kapasitede olacak­tır. Geminin ahşap kısmı Rus çam ağacından olacaktır. Yelkenler için kullanılacak olan bezler Alman­ya'dan getirilecektir. Gemide kulla­nılacak olan koltuklar yaylı ve deri kaplamalı olacak ve döşeme tahtala­rıyla beraber getirilecektir.

Gemi içinde ısınma meselesi gemi­nin içerisinde çeşitli yerlere konula­cak gaz sobalarıyla yapılacaktır. Ge­miye içme suyu tankı ve arka kısım­da ham demirden bir boru hattı yapı­lacaktır. Bu borular şiddetle soğukla­ra karşı gayet dayanıklı olacaktır. Yangın söndürme cihazı olarak üç ağızlı bir su pompası direkt motora bağlanacaktır. Ve gerektiği anda bu pompa yeterli olacaktır. Gemiye 750 kg ve 1500 kg kapasiteli vinçler tah­sis edilecektir. Geminin ön kısmına aydınlatma için bir projektör yerleş­tirilecek. Geminin her tarafı elektrik tesisatıyla aydınlatılacaktır. Rezis­tanslar içi su ile dolu iki deponun içinden geçerek ve bu iki depo de­mirle sınırlanmış olacak.

Fiyatlar

1- Gemilerin cihazsız yelkensiz kurtarma tekneleri olmaksızın, montajsız sadece elektrik motorlu fiyatla­rı 140000 Ruble.

2- Gemilerin cihazsız, kurtarma tekneleri olmaksızın ve montajı ya­pılmaksızın sadece elektrik motorla­rıyla elektrik tesisatı aydınlatılması ve yelkenlileriyle fiyatı: 135000 Ruble.

3- Gemilerin cihazsız, kurtarma tekneleri olmaksızın ve montaj sız sa­dece petrolle aydınlatılması yelkenli­leri ve işletilmesiyle ilgili fiyatı: 130000 Ruble.

4- Gemilerin sadece cihazlan mon­tajı ve kurtarma tekneleri fiyatı: 130000 Ruble.

5- Yukarıdaki fiyatlar sabit olma­yıp nakil merkezi olan Ethachmadizin'deki fiyat artışlarına paralel ola­rak yükselebilir.

Türk Denizcilik Bakanlığına

İstanbul

Sayın Nazır bir Alman gazetesinde okuduğumuza göre Van gölü üzerinde hizmet görecek iki motorlu gemi al­maya niyetiniz olduğunu anladık. Bu sahada uzman olan biziz. Şayet bizi kabul ederseniz sizin bu arzunuzu yerine getirmekten onur duyarız. Maiyetimizle beraber bizi karşılarsanız memnun olur saygılar sunarız.

21 Ekim 1913

Chantier Naval Megevet

Direktör

Deniz Bakanlığına

İstanbul

Van gölünde işletilecek iki gemi hakkında:

Bir gazeteden öğreniyoruz ki Bah­riye Nezareti iki gemi alacaktır. Bu gemiler Van-Tatvan arasında yolcu ve nakliyat için kullanılacakmış. Sa­yın bakanlığınıza referanslarımızı ve yaptığımız gemi katalogunu sun­maktan memnun oluruz. Dikkatinizi petrolle çalışan Bolinder marka mo­torlarımızın üzerine çekmek istiyo­rum. Zira Alman, Rus ve İngiliz de­niz işletmeleri bizim motorlarımızı kullanmakta. Bunun yanında Urmiye gölünde çalışan gemilerin motorları da Bolinder marka motorlardır. Biz şunu biliyoruz ki bizim motorlarımız diğer firmalara göre daha fazla tercih ediliyor. Bu tercihlerin sebeplerinden birkaç tanesi: Çalışmada en üst dü­zeyde güvenlik. Yapılışındaki basit­lik, montaj kolaylığı, kullanma ko­laylığı, en az yıpranma ve az yakıt sarfiyatı.

İhaleye girmemiz hususunda yar­dımlarınızı talep ediyoruz.

24 Ekim 1913

Boliners Maschınenbaugesellecshaft

Gemiler Trabzon Limanına geli­yor

Verilen sipariş üzerine gemilerin motor ve diğer malzemeleri Trabzon limanına getirildi. Buradan kara yo­luyla taşınabilir malzemeler hızla Van'a ulaştırılmaya çalışıldı. Fakat kış ayının bastırması, yolların ba­kımsız ve ulaşıma elverişsiz olması gemi malzemelerinin Van'a ulaşma­sını zorlaştırıyordu. Bu malzemeler­in yanında 9 Nisan 1914 Bağdat Ne­hir idaresi işletmesi için sipariş edi­len vapur da yazışmalar sonunda Van'a ulaştırılmak üzere Trabzon li­manına ulaştırıldığı haberi geldi. Fa­kat daha geçenlerde gelen malzeme­ler tam olarak Van'a ulaştırılıp işlet­meye başlanamamıştı. Van'da tesis edilen tersanede yapılan küçük mo­torların işletmesi ihtiyaca cevap ve­remiyordu. Bunun yanında yelkenli gemiler ise Ermeniler tarafından işle­tiliyordu. Van gölünde gemi işletme­ciliği Trabzon'dan gelecek malzeme­lerle arzu edilen ring seferlerine baş­layacağı sıralarda Van için büyük bir talihsizlik olan Nisan 1915 Ermeni isyanı ve Rusların yardımıyla işgali neticesi halk büyük bir panikle şehri terk etmeye çalışıyordu. İşte Abdülhamit'in Lüzüm-u mahalliye sebep­lerden dolayı diyerek Sarafyan ve Kavafyan'ın gemi işletme imtiyazını iptal etmesinin ne kadar haklı oldu­ğunu gösteriyordu. Zira İskele kö­yünde büyük meblağlar ödeyerek bindikleri Ermenilerin sahip olduğu yelkenliler Müslüman halkı Tatvan'a götüreceğine Ermeni çetelerinin kampları olan adalara götürerek on­ları katlettirdiler. Birçoğunu daha adalara gitmeden denize dökerek Ermeni çetelerine pek iş bırakmamış­lardı. Ermeni isyanı neticesi Ermenilerin eline geçen motorbotlar Ali İhsan Sabis komutasındaki Türk ordusu ta­rafından geri alınarak Tatvan'dan Van'a asker sevkiyatı için kullanıl­mışlardır. Bunun yanında yine bot­larla Van'ın iaşesi Ünseli üzerinden temin edilmiştir.

Osmanlı döneminde Van gölünde gerçekleştirilmeye çalışılan gemi iş­letmeciliği Cumhuriyet döneminde bir usule kavuştu.

Cumhuriyet Dönemi

Van gölünde ulaşım faaliyetleri Cumhuriyet döneminde 1925 yılında Nafıa Vekaletine bağlı olarak Erciş'e bağlı Ernis/Ünseli'de faaliyete gir­miş, 1928 yılında Van il özel idaresi­ne bağlı olarak hizmetlerini sürdür­müştür. Ünseli'deki tesislerin yeter­siz olduğu anlaşılması üzerine 1935 den itibaren 3025 sayılı kanunla mül­hak bütçe ile idare olunur bir teşek­kül olarak Tatvan'da faaliyete girmiş bulunmaktadır.

5842 sayılı kanunun 6. maddesine istinaden Denizcilik bankası TAO Genel Müdürlüğü bünyesine 1953 yılında giren işletme 28-10-1983 ta­rihinden itibaren 117 sayılı kanun hükmündeki kararnameye göre Tür­kiye Denizcilik Kurumu Genel Mü­dürlüğü ve 16-11-1984 tarihinden iti­baren de Türkiye Denizcilik İşletme­leri Genel Müdürlüğü bünyesine gi­rerek faaliyetlerini devam ettirmekte iken 17-3-1988 tarih 88/25 sayılı Yüksek Planlama Kurulu kararına is­tinaden 1-5-1988 tarihinden itibaren de TCDD İşletmesi Genel Müdürlü­ğü bünyesinde faaliyetini sürdürme­ğe başlamıştır. Bu arada İran demir yolu 1971 de deneme seferlerine baş­layınca demiryoluyla bağlantılı gemi taşımacılığı Van gölüne canlılık ge­tirdi.

Deniz yolu ulaşımı diğer ulaşım alt sektörlerine kıyasla daha ekonomik olması açısından özellik göstermek­tedir. Bugün Van'da denizyolu ulaşı­mı Devlet Demiryolları Genel Mü­dürlüğü bünyesinde Feribot Müdür­lüğü tarafından yürütülmektir.

Denizyolu ulaşımı Van gölünde iş­leyen dört feribotla sağlanmakta, her feribot 24 saatte 2 sefer yapmaktadır. Denizyolu ulaşımı Van-Tatvan ara­sında yapılmaktadır. Bu iki nokta arasında seyir süresi 4 saat sürmekte­dir. Bir feribot seferde 12 vagon ve 450 ton kapasitesinde yük taşıyabil­mektedir.