Van'ın düşman işgalinden kurtuluşunun 107. yılı kutlu olsun

2 Nisan, Van’ın düşman işgalinden kurtuluşunun 107. yılı düzenlenecek etkinliklerle coşkuyla kutlanacak. 1918 yılında işgalden kurtulan Van, bu önemli tarihi günü her yıl olduğu gibi bu yıl da çeşitli etkinliklerle kutlayacak. Van Valiliği öncülüğünde gerçekleşecek kutlamalar, hem tarihi bilinci artırmak hem de kardeşlik duygusunu pekiştirmek amacı taşımaktadır.

Birinci Dünya Savaşı sırasında 1915'de Ermeni-Rus çeteleri ve destekçilerince işgal edilerek yakılıp yıkılan Van kurtuluş heyecanını yaşıyor. 

VAN VALİLİĞİ’NDEN KUTLAMA PROGRAMI

Van Valiliği 2 Nisan Van’ın düşman işgalinden kurtuluşunun 107. yılı münasebetiyle çeşitli etkinlikler düzenleyecek. 2 Nisan Çarşamba günü sabah saat 10 ile 12:00 saatleri arasında düzenlenecek etkinlikler valilik önünde bulunan Atatürk anıtına çelenk bırakılması, saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başlayacak. 

Etkinlikler kapsamında valilik bahçesinde Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından fotoğraf sergisi, Jandarma Asayiş Kolordu Komutanlığı tarafından Cumhuriyet Caddesinde Bando Komutanlığı Konseri, Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından şiir dinletisi, halk oyunları gösterisi, Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü tarafından sportif faaliyetler gösterisi ve hediye töreni gerçekleştirilecek.

J. Asayiş Kolordu Komutanlığı, Emniyet Müdürlüğü, Gençlik Spor, Milli Eğitim ve farklı kurum yetkililerinin katılacağı tören geçişi yapılarak protokol selamlanacak. Gecede kent park ile Van AVM, 2 Nisan kavşağı arasında fener alayı yürüyüşü yapılacak.

VAN’IN KURTULUŞU

Van, İran Körfezi ve İç Asya ticaret yollarına hükmeden Askeri ve stratejik bir köprü konumundadır. Bu özelliği ile tarih boyunca birçok devletin sahip olmak istediği bir kent olmuştur. Osmanlı Devleti'nin son döneminde Van ve çevresinde yaşanan olayların temelinde ''Şark Meselesi' 'yatmaktaydı.

Bu dönemde Batılı Devletlerden birçok din adamı, araştırmacı Van çevresine gelerek burada istihbarat ve misyonerlik faaliyetlerine başlamıştı. Bu doğrultuda misyoner okulları açarak Ermeni öğrencilere ''Bağımsız Ermenistan'' fikrini aşılamaktaydılar. Bu sayede Osmanlı Devleti'ne düşman vatandaş yetiştirmede oldukça mahir olmuşlardır. Rusya'nın başını çektiği Emperyalist Devletler ve misyonerlerin bu çalışmaları çok geçmeden sonuç vermiş, asırlardan beri Millet-i Sadıka olarak adlandırılan Ermeniler isyan hareketine girişmeye başlamışlardır.

Ağustos 1914'te 1.Dünya Savaşı'nın başlamasıyla Van'da Ermeni Ayaklanmaları etkisini arttırmaya başlamıştır. Aralık 1914'te yaşanan Sarıkamış Faciası Doğu Anadolu'nun deyim yerindeyse savunmasız kalmasını sağlamış, bu durumu fırsata çeviren Ruslar ve Ermeniler 1915 yılının İlkbaharı ile birlikte Doğu Anadolu'da ilerlemeyi hızlandırmışlardır. 28 Şubat 1915 tarihinden itibaren Vestan (Gevaş) ,Çatak, Tımar gibi ilçe ve köylerde Ermeniler isyan başlatmıştır. İsyanlar kısa bir süre sonra Van merkezde yoğunlaşmaya başlamıştır. Ermeni komitacı Aram Manukyan önderliğindeki çeteler 20 Nisan 1915'te 2.Van İsyanını başlatmış, kent günlerce ağır silahlarla adeta dövülmüştür. Yaklaşık 1 ay kentin kahramanca Müdaafa edilmesini sağlayan Van Valisi Cevdet Bey 17 Mayıs 1915'te daha fazla kayıp verilmesini engellemek adına Müslüman nüfus için Tehcir(Zorunlu göç) emri vererek kentin Müslümanlarca boşaltılmasını istemek zorunda kalmıştır.

Müslümanlar Van'ı 17 Mayıs 1915'te boşaltılmasına rağmen kent Ermeniler tarafından ateşe verilmiş 3 gün 3 gece duman kentin üzerinden eksik olmamıştır.20 Mayıs 1915'te Rus Ordusu General Turukhin önderliğinde kente girdiğinde yangın bazı yerlerde devam etmekteydi. Rusların kente girmelerinde her türlü desteği sunan Ermeni komitacı Aram Manukyan'ı deyim yerindeyse ödüllendirip, Van Valisi yapmışlardır. Bu gelişmeler Ermeni Ahali nezdinde sevinçle karşılanmış adeta bayram havası yaratmıştır. Kiliselerde ayinler yapılmış. Ekmek ve tuz ikram edilmiş. 9 Ağustos 1915'te Van kısa bir süreliğine Osmanlı hakimiyetine girmiştir. Kente gelen Vali Cevdet Bey, Rusların ve Ermenilerin Van'da yapmış oldukları korkunç yıkıma şahit olmuştur. Bu yıkımı şöyle ifade etmiştir:'' Müslüman mahalleleri tamamen yakılıp yıkılmış, Ermeni mahallelerinin de bir kısmı yıkılıp, yağmalanmıştır. Van büyük felaket geçirmiş olup, durum çok acıklıdır. Ahalinin durumu çok kötü, zayiat çok. Van'dan göçenler de yollarda yüzlerce şehit vermişlerdir.

Van yöresinde Rus-Ermeni işgali ve zulmü 3 yıl sürmüş. Van'a doğru harekete geçen Türk Ordusu ciddi bir Ermeni direnişi ile karşılaşmamıştır. 2 Nisan 1918 tarihinde Ali İhsan Sabis Paşa komutasındaki Türk birlikleri Van'a girmiş ve kenti Düşman işgalinden kurtarmıştır. Muhacir olan az sayıdaki Vanlı aile kente dönmeye başlamış. Lakin durumları pek iç açıcı olmamıştır. Zor koşullarda Van'a gelmeye çalışan Vanlıların birçoğu  kente  yetişemeden yollarda açlık ve hastalıklardan dolayı hayatını kaybetmiştir.. Van'a ulaşabilenler harabe bir şehir bulmuşlardı. 1923'te Cumhuriyetin ilanı sonrası yeni şehir  Van Ovası, Bağlar Mevki denilen  bugünkü yerinde yeniden kurulmuştur. Van'ın düşman eline geçmesine, yakılıp yıkılmasına üzülen, 30 bin Vanlının katledilmesine, on binlerce Vanlı Müslüman'ın muhacir olarak evlerinden, memleketlerinden ayrılmak zorunda kalmanın derin üzüntüsünü, kuşaklar boyu yaşayan Vanlılar bu duygularını türkülere, şiirlere, romanlara dökmüştür.

Van kenti özellikle 1915-1918 yılları arasında belki de Dünyadaki çok az şehrin yaşamış olduğu büyük bir felaket, yıkım yaşamıştır. Binlerce insanını şehit vermiştir. Binlerce insanının Ata yadigârı topraklarını bırakarak başka diyarlara göçmesine neden olmuştur. Kent, hafızasını yitirmiştir.

1915-1918 yılları arası yaşananlar bugün bile kentin her alanda geri kalmasının en önemli nedenlerindendir diyebiliriz. Allah bir daha böyle bir acıyı yaşatmasın. Vanlılık ruhuyla tüm Vanlıların ve Van dostlarının 2 Nisan Kurtuluş gününü kutluyoruz.