Van'ın işgali öncesi Rus- Ermeni işbirliği
Rusya'nın Kafkasya Genel Valisi Daskof, Ecmiyadzin Katogikosu V. Kevork Ermeni Katogikosluğuna cevaben yazdığı mektupta şunları belirtiyordu: 'Gerek Rusya'da gerek Türkiye'de yasayan Ermenilerin bu sırada benim talimatıma uygun hareket etmelerini hatırlatmayı uygun görürüm. Türkiye, Rusya ile bir savaşa katılırsa, bu savaş kendiliğinden başlamalı ve bizim tarafımızdan herhangi bir hareket olmamalıdır. Bu nedenle Türkiye'deki Ermenilerin zamansız ayaklanmaları uygun olmaz ve çok sakıncalı olur. Bu konuda Ermeni Katogikosluğunun otoritesini kullanarak Rusya'daki Ermenilere de gerekli emri vereceğim.'
Van'ımızın düşman işgalinden kurtuluşunun 100. yılı yaklaşırken 1915'te yaşanan işgali ve Ermeni isyanını özetle anlatmaya devam ediyoruz.
1912 seçimlerinde Ermeni Komitelerinden Tasnaksutyun ve Hınçak Reform Cemiyeti kendi görüşlerine daha uygun buldukları ve işbirliği içinde oldukları İttihat ve Terakki Fırkasını destekleme kararı almışlardı. Bu seçimde Van'dan Viramyan, Ermeni mebusu seçilmişti.
Rusya ve Almanya'nın önderlik ettiği Doğu Anadolu ıslahatı konusunun son noktaya yaklaşılması, Doğu Anadolu'nun iki bölgeye ayrılarak başlarına iki Avrupalı valinin atanacağının kararlaştırılması, Avrupa'da Ermeniler lehine bir havanın oluşmasına, Ermenilerde tavır değişikliğine yol açmıştı. Diğer taraftan Avrupa'nın Osmanlıya baskısı her geçen gün artırıyordu.
Doğu Anadolu'da Rus istekleri dikkate alınarak bir ıslahat yapılması durumunda Anadolu'nun mutlak surette Rus istilasına maruz kalacağı ifade ediliyordu. Osmanlı Hükümeti, 27 Mayıs 1913'te on maddelik bir ıslahat programı hazırladı. Fakat bu tasarıyı, Rusya temsilcisi kabul etmedi.
Alman elçisi Wangenhaim bu sıralarda ülkesine gönderdiği raporda; Türkiye'deki Ermenilerin bugün Rusya'da bulunan Yahudi, Lehli ve Finlilerden daha rahat olduklarını ifade ederek, Ermeni kışkırtmalarının amacının belli olduğunu belirtiyordu.
