Van'ın Norduz koyununa destek

Gürpınar'da yetiştirilen yerli Norduz koyunu ve keçisinin koruma altına alınması, yetiştirilmesi ve ıslahı amacıyla başlatılan çalışmalar devam ediyor. Bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı, Norduz koyunu ve keçisini yetiştiren çiftçilere hayvan başına 90 lira destek ödemesi yapma kararı aldı.

Projeyle ilgili açıklamalarda bulunan Van Tarım ve Orman İl Müdürü İbrahim Görentaş, Norduz koyun ve keçisini yerinde korumak için destekleme projesini uygulamaya geçireceklerini belirtti.

Projenin 2019 yılında uygulamaya başlayacağını ifade eden İl Müdürü Görentaş, "Projenin amacı gen kaynağı olarak Norduz koyun ve keçisini yerinde korumaktır. Projeden bin koyun ve 500 keçi faydalanacaktır. Şartlarını yerine getiren çiftçilere hayvan başına 90 lira destek ödemesi yapılacak. Öncelikle Norduz bölgesinde gerçek anlamda Norduz koyunu ve keçisinin ırk özelliği gösteren hayvanları tespit etmek için çalışmalar sürdürülmektedir. Proje 2019 yılında uygulamaya başlanacaktır" dedi.

Öte yandan, yerinde koruma desteklemesinden yararlanacak olan yetiştiriciden, koruma yerinde ikamet etmesi ve destek aldığı türün farklı ırklarını bir arada yetiştirmemesi gibi şartlar aranıyor.

UYGULAMA VE ARAŞTIRMA MERKEZİ KURULDU

Bir süre önce bilimsel çalışmalar yapmak üzere Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Norduz Koyunu ve Keçisi Uygulama Merkezi kurmuştu. Merkez Gürpınar ilçesi Norduz bölgesi olarak bilinen alanda yetiştirilen morfolojik ve fizyolojik özellikleri bakımından çoğu yerli koyun ve keçi ırkından farklı ve üstün özellikleri olan Norduz koyunu ve keçisinin koruma altına alınarak saf olarak yetiştirilmesini sağlamak, gen kaynağını korumak, elde edilen süt ve süt ürünleri değerlendirmek üzere köy pazarları ve kooperatif kurmak, ulusal ve uluslararası düzeyde bilimsel etkinliklerin yanı sıra projeleri destekleyecek.

NORDUZ KOYUNUN ÖZELLİKLERİ

Dünyada sadece Gürpınar'da yetiştirilen ve Türkiye'nin önemli gen kaynakları arasında yer alan Norduz koyunu ve keçisinin nesli, bölgeden göç etmeyen tek köy sayesinde yok olmaktan kurtuldu.

Van'da 1990-1996 yıllarında güvenlik nedeniyle Van'ın Gürpınar ilçesine bağlı Norduz bölgesinde bulunan çok sayıda köy ve mezra halkı başka illere göç etti. Tarım ve hayvancılıkla geçinen bu aileler, ellerindeki hayvanları satarak, kent merkezine yerleşti.

Dünyada sadece Norduz bölgesinde yetiştirilen, et, süt özellikleri bakımından diğer koyunlara göre daha kaliteli verim elde edilen Norduz koyunu, bu köylerde yaşayan halkın göç etmesiyle yok olma tehlikesi altına girdi.

Bölgede sayısı fazla olan ancak göç sırasında satılan Norduz koyunu, göç etmeyen tek köy olan Gürpınar'a bağlı Geçerli köyü halkı sayesinde neslini koruyabildi.

300 YILLIK GEÇMİŞE SAHİP

Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Bingöl, Gürpınar ilçesinde Norduz olarak adlandırılan bölgede yetiştirilen bu koyun türünün, Akkaraman ırkının bir alt ırkı olduğunu tespit etti.

İklim ve topografik yapısı ile zengin bitki kompozisyonu ve bol su kaynaklarına sahip olması nedeniyle Norduz koyununun sadece bu bölgede yetiştiğini anlatan Prof. Dr. Bingöl, "Bu koyun ırkı bölgede yaklaşık 300 yıllık bir geçmişe sahiptir. 1980'li yıllara kadar ülkenin çeşitli yerlerinden özellikle Trakya'dan gelen mandıra sahiplerince büyük ilgi gördüğü bilinmektedir" dedi.

Norduz koyunu, diğer koyun türlerine göre, canlı ağırlığı ve süt verimi yüksek. Daha iri ve uzun yapısı nedeniyle hayvan pazarında yüksek fiyata alıcı buluyor.

Yapılan bir tez araştırmasında bölgede 2008 yılı itibarıyla yaklaşık 12 bin Norduz koyunu bulunduğu anlaşıldı.

Geçmiş yıllarda güvenlik nedeniyle birçok köyün boşalması, koyun yetiştiricilerinin yetiştiriciliği bırakması ve bölgede kontrolsüz melezlenmenin uygulanması nedeniyle Norduz koyunu sayısında gün geçtikçe azalma görüldü.

Norduz koyunu ve keçisinin bu ırkının yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmaması için Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü'nce hazırlanan Evcil Hayvan Genetik Kaynaklarını Koruması Projesi kapsamında, 2007 yılından beri bu koyun ve keçi türü, yetiştirildiği koruma altına alındı.

NORDUZ KOYUNU GEN YAPISI

Yüksek yapılıdır. Boyun tamamı yapağı ile kaplıdır. Beyazdan sonra kül rengi çoğunlukta olup az miktarda gri beyaz ve kahverengi beyaz renklilere de rastlanmaktadır. Vücudun çift yerlerinde özellikle koçbaşlı, kâküllü ve küpelilerde başta siyah lekeler görülür. Erkekler boynuzlu, dişilerin yaklaşık yarısı boynuzludur. Yağlı kuyrukludur. Kuyruk üç parçalı olup üçüncü parça, birinci parçadan uzun ve aşağıya doğru sarkar.

Irka Özgü Ayırıcı Özellikler: Sürü ve analık içgüdüsü, yürüme, otlama yeteneği ile sevk ve idare kolaylığı iyidir. Yetiştirildiği bölgede dayanıklılık, yaşama gücü ve adaptasyon yeteneği yüksektir. Uzun bacaklıdır.

Yetiştirme Koşulları: Engebeli ve eğimli arazi yapısına sahip, bitki örtüsü ve su kaynaklarınca zengin olan Norduz Bölgesindeki alçak ve yüksek otlaklarda yetiştirilmektedir.

NORDUZ KEÇİSİ GEN YAPISI

Vücut orta iriliktedir. Esas renk siyah olmakla beraber, beyaz, krem, siyah beyaz, gri, kül, kahverengi ve sütlü kahve renkliler de görülür. Erkekler boynuzludur, boynuzlar uzun, sağlam, yukarı doğru ve her iki yanda arkaya doğru hafif eğimlidir. Dişiler genel olarak boynuzsuzdur, boynuzlu dişilerin boynuz yapısı erkeklere göre daha küçük ve incedir. Bazen spiral şekilde aşağı doğru eğimlidir.

Irka Özgü Ayırıcı Özellikler: Uzun ve güçlü boynuzları tekelere görkemli bir görünüm kazandırmaktadır.

Yetiştirme Koşulları: Engebeli ve eğimli arazi yapısına sahip, bitki örtüsü ve su kaynaklarınca zengin olan Norduz Bölgesi'ndeki alçak ve yüksek otlaklarda yetiştirilmektedir. Kar yağışının yoğun ve sıcaklığın düşük olduğu kış aylarında ağılda saman ve kesif yemle beslenmektedir.