Vani Mehmet Efendi konferansı
Van Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) ve İl Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından 'Gençlik Geçmişiyle Buluşuyor' projesi kapsamında 'Vani Mehmet Efendi' konferansı düzenlendi.
Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü, Van’da anılan ya da Van’ın yetiştirmiş olduğu tarihi şahsiyetlerin rol model olması ve gençlerin; milli, manevi ve kültürel değerlerini bilmelerini sağlamak amacıyla ‘Gençlik Geçmişiyle Buluşuyor’ projesi kapsamında Hadis, Tefsir ve Fıkıh alimi Vani Mehmet Efendi'yi anma konferansı düzenlendi. Anadolu İmam Hatip Lisesinde düzenlenen konferans, saygı duruşu ve İstiklal Marşı’nın okunmasıyla başladı. Kur’an-ı Kerim tilaveti ve ilahi dinletisinin ardından kürsüye çıkan Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi Tasavvuf Ana Bilim Dalı Başkanı Doç. Dr. Ferzende İdiz, Vani Mehmet Efendi’nin hayatı, kişiliği ve eserleri hakkında önemli bilgiler aktardı.
Vani Mehmet Efendi’nin Osmanlı uleması arasında yer aldığını ve tarihte önemli bir yer tuttuğunu ifade eden Doç. Dr. Ferzende İdiz, Tam ismi Vânî Muhammed b. Bistam b. Rustem b. Halil el-Hüseynî el-Hoşabî olan Vani Mehmet Efendi, Van’ın Gürpınar ilçesine bağlı Güzelsu Mahallesi’nde doğdu. Babası Vanlı Bistam Efendi’dir. Doğum tarihi bilinmeyen Vanî Mehmet Efendi, Bursa yakınındaki Kestel köyünde 1096/1685 yılında vefat etmiştir. Vani Mehmed Efendi, yine ismi Muhammed olan Van Kulu Mehmed Efendi (ö.1000/1592) ile karıştırılmıştır. Zaman zaman Vankulu Mehmed Efendi’nin eserleri, Vanî Mehmed Efendi adına; Vani Mehmet Efendi’nin eserleri de Vankulu Mehmed Efendi adına kaydedilmiştir. Bu yanlışlık Brockelman’ın Gal diye bilinen eserinde de işlenmiş ve her ikisi aynı kişi olarak kaydedilmişlerdir. Gal, kaynak olarak da Bursalı Mehmed Tahir’in Osmanlı müellifleri adlı eserini göstermiştir. Oysa Mehmed Tahir’in eserinde Vanî Mehmet Efendi ile Vankulu Mehmed Efendi ayrı ayrı olarak ele alınmış ve ayrı kişiler olarak işlenmişlerdir. Aynı hataya Meydan Larouse ve Yeni Hayat Ansiklopedileri de düşmüşlerdir. Halbuki Vanî Mehmet Efendi 1096/1685’de vefat etmiş, Vankulu Mehmed Efendi ise 1000/1592’de vefat etmiştir. Aralarında yüz yıl kadar bir zaman vardır” dedi.
Vanî Mehmet Efendi’nin 1659 yılında Erzurum Beylerbeyi Köprülü Fazıl Ahmet Paşa ile tanıştığını ve Fazıl Ahmet Paşa tarafından V. Mehmed’e gıyaben tanıtıldığını aktaran İdiz, “Gerek Molla Nureddin, gerekse Molla Alaaddin’den ciddi dersler alan ve daha sonra kendisini çok iyi yetiştiren Vanî Mehmet Efendi, sarayda çok tutuldu ve V. Mehmed’in hocası oldu. Viyana seferine de ordu hocası olarak iştirak etti. Ordunun bozguna uğraması üzerine, 1683 yılında Bursa’ya sürgün edildi. Bu olay, Vani Mehmet Efendi’yi çok üzdü ve Vanî Mehmed Efendi, bu olaydan sonra pek fazla yaşamadı. 1096/1685 yılında Cuma günü vefat etti. Yaptırdığı caminin girişinde defnedildi. Kabri halen Bursa Kestel’dedir” diye konuştu.
Vanî Mehmet Efendi’nin ilk tahsil hayatına Van’da başladığını, ardından ilim tahsil etmek amacıyla Tebriz, Gence ve Karabağ’a gittiğini dile getiren İdiz, “Vani Mehmet Efendi, hayatı boyunca Kur’an ve sünnet çerçevesinde hareket etmeye çalışmış ve tarikatlara da bu çerçevede muamelede bulunmuştur. Bundan dolayı da menfaatine dokunduğu bazı kimseler, onu taassup ehli ve tarikat düşmanı olarak göstermeye çalışmışlardır. Onun, şeriata aykırı olarak bulduğu bazı tarikatlara karşı çıkıp, dergâhlarını kapatmasının da tarikat düşmanlığı olarak lanse edildiği ve kaynaklara bu şekilde geçtiği kanaatindeyiz. Vanî Mehmet Efendi’nin çok sayıda kıymetli yazılı eserleri olduğunu görmek mümkündür” ifadelerini kullandı.
Kültür ve Turizm İl Müdürü Muzaffer Aktuğ tarafından Doç. Dr. Ferzende İdiz’e plaket takdim edilmesi ile sona eren programa, bazı kurum amirleri, STK temsilcileri ve çok sayıda öğrenci katıldı.
