Van'ın efsane ürünü geri geliyor

Evren Doğruer

Van Tarım ve Orman İl Müdürlüğü tarafından özellikle Edremit, Gevaş, İpekyolu, Erciş ve Tuşba ilçeleri sınırlarında uzun yıllar yoğun olarak yetiştirilen ancak günümüzde çeşitli nedenlerle kaybolmaya yüz tutmuş yerel meyve ve sebze çeşitlerini yeniden çoğaltmak amacıyla başlatılan çalışmalar sonuç verdi.  

Çalışma kapsamında nesli tükenmeye yüz tutmuş ve kentin önemli sebze türlerinden olan, Van halkının sofralarında, anılarında ve kentin tarımsal hayatında önemli yeri olan aroma ve kokusuyla ünlü  Sıhke kavunu yeniden üretildi.  Sıhke Kavunun neslini koruma altına alarak çoğaltmak amacıyla Van Tarım ve Orman İl Müdürlüğü tarafından Tuşba ilçesine bağlı Tevekli Mahallesinde gerçekleştirilen deneme üretiminde başarıya ulaşıldı. 150 yere ekimi yapılan Sıhke Kavunu deneme üretiminden 35 kök kavun, bu kavunlardan yaklaşık 20 bine yakın tohum elde edildi.

 “500 metrekare büyüklüğünde bir sera kurduk”

 Sıhke Kavunu üretim projesiyle ilgili açıklamalarda bulunan Tarım ve Orman İl Müdürü İbrahim Görentaş, “Kadim kentimizde özellikle Edremit, Gevaş, İpekyolu, Erciş ve Tuşba ilçelerimiz sınırları içinde uzun yıllar yoğun olarak yetiştirilen ve beğenilerek tüketilen, halen damağımızda lezzetini htiğimiz, ancak günümüzde çeşitli nedenlerle kaybolmaya yüz tutmuş yerel meyve ve sebze çeşitlerin yeniden çoğalmak amacıyla il müdürlüğümüzce bir çalışma başlattık.  Başlangıçta ilçelerimizde detaylı bir envanter çalışması yaptık ve bu çeşitlere ait çoğaltma materyallerinin alınacağı bahçeleri tespit ettik. Ardından yerel çeşitlerin çoğaltılması için Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) yerleşkesinde 500 metrekare büyüklüğünde bir sera kurduk ve fidan üretmek için çalışmalarımıza başladık. Bu kapsamda talepte bulunan tüm vatandaşlarımızın ihtiyaçlarına cevap vermek için binlerce fidan üreteceğiz. Sıhke Kavunu da bu ürünlerimizden biridir” dedi.

 “Fidanları üretip vatandaşlarımıza ücretsiz dağıtacağız”

Yeterli miktarlarda tohum elde etmek üzere bu sebzelere ait üretim parselleri oluşturularak, tohum elde etmeye başladıklarını kaydeden Görentaş, “Elma çeşitlerinden kırmızı aslik, cebegirmez, bey elması, ekşi elma, heko elması, pamuk elma, zührebegi elması, armut çeşitlerinden mellaki ve paşik, üzüm çeşitlerinden Erciş üzümü, kayısı çeşitlerinden Kadife zerdali ile erik çeşitlerinde sarı alça, kırmızı alça ve siyah alo çeşitlerine ait fidanları üretip vatandaşlarımıza ücretsiz dağıtmayı hedefliyoruz. Bunun yanında yine kaybolmaya yüz tutmuş önemli sebzelerden olan Sıhke kavunu, Erciş lahanası, Gevaş fasulyesi ve pembe domatesin gen kaynaklarını koruma altına aldık. Yeterli miktarlarda tohum elde etmek üzere bu sebzelere ait üretim parselleri oluşturularak, tohum elde etmeye başladık. Yine bu tohumları da ücretsiz olarak vatandaşlarımıza  ekmeleri için dağıtacağız. Bu şekilde yerel meyve sebzelerimizin neslini koruyacağız” ifadelerini kullandı. 

“Yerel meyve çeşitlerden 120 aşı yaptık”

Vatandaşların bahçelerinde bulunan ancak çokta beğenilmeyen mevcut ağaçlarda çeşit değiştirmek üzere yerel çeşitleri aşıladıklarını sözlerine ekleyen Görentaş, “Bu kapsamda, teknik olarak göz aşısının yapıldığı temmuz ve ağustos aylarını kapsayan dönemde bir kampanya başlattık ve bize talepte bulunan 19 vatandaşımıza ait bahçelere giderek toplamda yerel  meyve çeşitlerden 120 aşı yaptık. Ayrıca teknik olarak bu dönemde aşı yapılamayan ağaçlarda ise önümüzdeki ilkbahar döneminde kalem aşısı yapmak üzere çok sayıda talep aldık” diye konuştu. 

“Sıhke Kavununun orijinalini elde ettik”

Proje kapsamında Tuşba ilçesine bağlı Tevekli Mahallesi’nde kentin önemli sebzelerinden olan Sıhke kavununun üretimini gerçekleştirdiklerini vurgulayan Görentaş, “Sıhke Kavunu tadı ve aroması damağımızda yer alan, Vanlıların sofralarından eksik etmeği anılarımızda izi bulunan önemli meyve  bir çeşidimizdir. Vatandaşlardan Sıhke kavunu adı altında çok sayıda tohum aldık. Yapılan ikinci etap çalışmalar sonunda Sıhke Kavununun orijinalini elde ettik. Birinci amacımız tohumu elde etmekti. 150 yere kavun ekimi yaptık, ekimden 35 kök kavun elde ettik.  Her kavundan bine yakın tohum aldık. Bu kavunlardan 20 bine yakın tohum elde edeceğimiz öngörüyorum. İnşallah önümüzdeki yıl Sıhke Kavunu tohumunu isteyen vatandaşlarımıza verebileceğiz” dedi. 

“Van efsane bir lezzetine kavuşacak”

Habib Tekbaş isimli vatandaş Sıhke kavununun tohumu kaybolmuştu kimse bulamıyordu. Ancak Tarım ve Orman İl Müdürlüğü tarafından başlatılan çalışma kapsamında kavunun tohumu elde edildi. Van kaybolan lezzetine yeniden kavuşmuş olacak. Herkes bu projeden fayda görecektir. Ben bu anlamda böyle bir çalışma başlattığı için emeği geçenlere teşekkür ediyorum” diye konuştu.

 SIHKE KAVUNU

Van’ın İpekyolu İlçesi Sıhke (Bostaniçi) Mahallesi’nde geçmiş yıllarda geleneksel olarak yetiştiriciliği yapılan hasat dönemlerinde kağnı ve at arabalarıyla kent merkezine getirilerek satılan yerel bir kavun çeşidi olan Sıhke Kavunu adını eskiden köy, daha sonra belde, şimdilerde mahalle statüsüne kavuşan Sıhke’den almıştır.  Sıhke Kavunu Van’ın kaybolmaya yüz tutmuş sebze ürün çeşitlerindendir. Özellikle tatlı aroması ve kokusuyla önceki yıllarda hasat edildiğinde herkesimden tüketicinin sofrasında beğeniyle yer bulan Sıhke Kavunu, son yıllarda sertifikalı ve yüksek verimli çeşitlerin yaygınlaşması, tarım alanlarının plansız şekilde yapılaşmaya açılması, sulama sisteminde yaşanan sorunlar ile birlikte, üretimi yok denilecek düzeyde azalmıştır.

Olgunlaşmadan önce kabuğu yeşil olan Sıhke kavununun olgunluk döneminde meyve kabuk rengi sarı veya turuncu rengini alır. Meyve ağırlığı 1-2 kilogram arasında olup, meyve eti krem sarısı turuncu renginde yumuşak, tatlı ve sulu bir kavundur. 4,5 ayda hasada gelen hoş kokulu ve güzel aromaya sahip olan Sıhke kavununda dekara bin 500 ile 4 bin kilogram arasında verim alınabilmektedir.