Vastan ve Gevaş

Yanlışlar zamanında düzeltilmese yeni yanlışlara neden olur. Ve sürer gider Tıpkı Vastan-Gevaş gibi.
Vastan ve Gevaş çoğu zaman birbirine karıştırılmaktadır. Ünlü Van türküsü " Toycular"ın  "Ben giderim Vastan'a yârim için fistana"  mısrasında da yer alan Vastan ismi bugünkü Gevaş ilçemizle karıştırılır. Hatta Vastan'ın Gevaş'ın eski ismi olduğu da ileri sürülür.  Oysa tarih kitapları, araştırmacılar bunun doğru olmadığını söylüyorlar. 
Bu konuda aydınlatacak kaynak yayınlardan biri Orhan Kılıç'ın araştırmaları ve arşivlerden elde ettiği bilgi ve belgelerden yararlanarak hazırladığı XVI. Ve XVII.  Yüzyıllarda Van isimli eser kitaptır.
Van 1534 yılı ilkbaharında Kanuni'nin Irakeyn seferinden önce Osmanlı hakimiyetine girmiş ancak Osmanlıların bölgeyi terk etmesi üzerine yeniden Sefevilerin eline geçmiştir. 1534 yılında fethedilen ve kısa bir süre Osmanlı hakimiyetinde kalan Van'ın muhafazası bu sıralarda Şam Emürü'l-ümerası Hüsrevpaşa'ya tevcih edilmiştir. Van 1534 yılı ilkbaharında Osmanlıların eline geçen Van 1536'da tekrar Sefevierin eline geçmiş. 1548 yılına kadar Van'da Osmanlı hakimiyeti tesis edilememiş. 1548 fethi sonrası Van bir daha el değiştirmemek üzere Osmanlı hakimiyetine geçmiştir. 1548'de Van Kalesi Kanuni'nin bulunduğu muhasara sonunda zaptedilmesi sonucu aynı adla eyalet ihdas edilmiş. 
Osmanlı ülkesi idari taksimatı; beylerbeylik(eyalet-vilayet), sancak (liva), kaza, nahiye, köy (karye) ve mezra birimlerinden oluşmuştur. Van Eyaleti konumu itibariyle Osmanlı Devleti eyaletleri arasında Diyarbakır Eyaleti ile birlikte bünyesinde yurtluk- ocaklık ve hükümet sancakları bulunan eyaletlerin başında geliyordu. 
Beylerbeylik, Anadolu Selçukluları'nda mevcut olup, Osmanlılar' da XIV.  Yüzyıl ortalarında kurulan teşkilattır.   Osmanlı döneminde Van Eyaletti.  Van Eyaleti'ne bağlı sancak sayısı da Tebriz'in fethi gibi savaş durumları sonrası değişmiştir. Osmanlı'da sancak idari birimin adıdır. Van Sancağı, Van Eyaleti'nin paşa sancağıdır. Yani merkez sancağıdır.  Sancak merkezi Van Kalesi etrafında kurulan Van Şehri idi. Van beylerbeyliğine atanan paşalar eyalet ve sancağını buradan idare ederlerdi.  Nahiyeler de ilçelerin alt birimi olarak idari taksimatta yer alırdı. 
Van sancağına bağlı nahiyeler içinde Gevar, (Gevaş)  Vastan ve Van'ın aynı isimle anılan nahiyeleri bulunuyordu.
Vastan nahiyesi bugünkü Gevaş ilçemizin bulunduğu yerde Vastan diye anılan büyük bir şehirdi. Ancak bugün Vastan denildiğinde Gevaş ilçemiz akla gelmektedir. Kimi araştırmacı da, eski Vastan şehrinden bugünkü Gevaş'ın kastedildiğini ileri sürer.  Orhan Kılıç araştırmasında Vastan ve Gevaş'ın ayrı birer yerleşim yeri hüviyeti taşıdığını belirtir. Ve Vastan'ın bugünkü Gevaş ilçesinin buluduğu yerde kurulan büyük bir şehir iken, Gevaş'ın 28.000 akçe hasılı bir köy durumunda olduğunu, zamanla bu köyün Vastan şehri ile birleşerek yakın dönemlerde Gevaş olarak adlandırıldığını ileri sürer. 
Kılıç, Vastan ve Gevaş nahiyelerine bağlı köyler de coğrafi mıntıka olarak ayrı ayrı bölgeler olduğuna dikkat çekerek Vastan nahiyesine bağlı köylerin bugünkü Gevaş ilçesi doğu kısmında, Gevaş nahiyesine bağlı ollduğu, bu  da, Van ve Gevaş nahiyeleri sınırları içinde bulunan köylere  de tasdüf  edildiğini  yazar.
Özetlersek Vastan ve Gevaş Osmanlı döneminde Van Paşa Sancağı'na bağlı iki ayrı yerleşim yeriydi.