Vaniköy ismi Edremit'e değer katar!
İkram Kali
Nasıl mı? Anlatayım.
Vani Bistâm Efendi’nin oğlu, doğumu bilinmeyen Vani Mehmed Efendi, Gürpınar ilçemizin Hoşap beldesinde dünyaya gelmiş. Hünkâr Şeyhi olarak bilinen ve şöhret sahibi olan Vani Mehmed Efendi, babasından dolayı Vânizâde, kendisi Van'da doğduğu için de Vânî lakabıyla bu şöhrete ulaşmış.
Hoşap’tan küçük yaşlarda ayrılıp Van’a gelerek ilim tahsiline başlayan Vani Mehmed Efendi, Tebriz, Gence ve Karabağ’a gitmiş. Yakın zamanda Azerbaycan tarafından Ermeni işgalinden kurtarılan Karabağ’da tefsir, hadis, fıkıh, kelâm ve felsefe gibi ilimlerde geniş bilgiye sahip hocası Molla Nûreddin Efendi’nin yanında on yıla yakın bir zaman kalmış ve bu zaman zarfında kendisinden eğitim almış. Daha sonra Erzurum’a geçmiş. Derin bilgisi ve birikimi üzerine devrin padişahı Dördüncü Mehmed kendisini İstanbul'a davet etmiş.
Döneminin dinî ve siyasî alanda en etkili kişilerinden biri olan Vani Mehmed Efendi, 1683’de II. Viyana Kuşatması’na ordu vâizi olarak askerlerin siperlerini dolaşarak etkili sözlerle onları şevke getirmeye çalışmış ve bunda da başarılı olmuş.
IV. Mehmed, hocası Vani Mehmed Efendi’ye ilimi ve hizmetleri nedeniyle eskiden Papaz Bahçesi, Papaz Korusu olarak adlandırılan Üsküdar yakınlarındaki bir semti bağışlamış. Boğaziçi’nde bulunan bu semt daha sonraları Vaniköy olarak anılmıştır. İsmini taşıyan semtin imarına büyük katkıları sağlayan Vani Mehmed Efendi 1665 yılında buraya Vaniköy Camisi’ni yaptırmış ayrıca evler ve caminin yanına bir medrese inşa ettirmiş. Padişah, Vani Mehmed Efendi’ye cizye ve gümrük muhasebelerinden 2 bin akçe verdirmiş, Bursa’da Kestel Kalesi ve çevresindeki birçok köyü de ona temlik ettirmiş.
Kur’an kıssalarının bir tefsiri mahiyetinde Arâʾisü’l-Ḳurʾân ve nefâʾisü’l-Furḳān ve ferâdîsü’l-cinân eserleri olan Vani Mehmed Efendi, Kestel’de 1673 yılında mescit, medrese ve imaret yaptırmıştır. Esreleri ve hizmetleriyle Van’ın ismini İstanbul ve Bursa’da yaşatan Vani Mehmed Efendi 1685 yılında Bursa Kestel ilçesinde vefatı sonrası yaptırdığı caminin girişine defnedilmiştir. Vani Mehmed Efendi’nin ölümünden sonra vasiyeti üzerine mülkiyeti, torunları tarafından kurulan Yeni Valide Camii Vaizi Şeyh Vani Mehmed Efendi Bin Bestam Vakfı’na devrolunan Çengelköy’deki tarihi Vanköy Camii geçtiğimiz günlerde yanarak küle döndü.
Boğaz’da inci gibi duran, yanında 350 yıllık çınarın yükseldiği muhteşem eserin yanması bütün ülkede ve Van’da büyük üzüntü yarattı. Lakin kenti Van’ı yönetenlerin, Vanlıların büyük bir çoğunluğu Vaniköy Mahallesi, Vani Mehmed Efendi ismini, Vaniköy Camisi’nin varlığı ve Van ile tarihsel bağını yangının televizyon ve basında yer almasıyla haberdar oldu. Zira Vani Mehmed Efendi’yi memleketi Van yeterince tanımıyor, sahiplenmediği gibi hakkettiği değeri de hiçbir zaman veremedi.
Değerli hemşehrimiz, İstanbul’da uzun yıllar yargıçlık yapan, dostluğundan onur duyduğum Hâkim Haşmet Sırrı Akşener abimiz doğup büyüdüğü, kültür ve sanat hayatına iz bıraktığı memleketi Van’ın kültürüne, tarihine, sanatçılarına, edebiyatçılarına ve olaylarına yer verdiği 1996 ve 2010 yıllarında “Van'dan Vaniköy'e “ 1 ve 2 isimli iki kitap yazdı. Akşener, Vani Mehmed Efendi’nin şahsına, Vaniköy ismine kitaplarıyla vefa ve duyarlılık gösterdi..
Gürpınar Belediye Başkanı Hayrullah Tanış da belediye meclisinde alacağı kararla Vani Mehmed Efendi’nin ismini ilçe meydanına verileceğini açıkladı. Geç oldu, ama oldu. Duyarlılığından dolayı Başkan Hayrullah Tanış’ı kutluyorum. Bir de hatırlatma… Tarihi kayıtlarda “Hoşabi Mehmed Efendi” diye bir ifade asla yoktur. Böylesi zorlama isim hata olur. Ayrıca Hoşap isminin “Hoşab” olarak tercih edilerek kayıtlara geçmesi ileride karışıklık yaratabilir.
Vaniköy, Vani Mehmed Efendi, Vankulu Mehmed Efendi isimlerinin Van’da yaşatılması için geçmişte, kişisel çabalarım olmuştu, ancak bir sonuç çıkmamıştı. Edremit Belediye Başkanı İsmail Say, Vani Mehmed Efendi ve Vaniköy isimlerini Edremit’te yaşatarak vefa göstermenin yanı sıra ilçeye değer kazandırabilir.
Naçizane önerim şudur:
Vaniköy gibi Edremit’te mavi göl ile kucaklaşan, yeşillerle bezeli bir damla huzur veren ilçemizdir. Edremit Belediye Meclisi İpekyolu üzerindeki kıyı semtlerinden Yeni Mahalle’nin ismini Vaniköy olarak değiştirebilir. Bu yakınlaşama ile asılardır süren kopukluk giderilmiş olur. İlerleyen süreçte Edremit Vaniköy Mahallesi ile İstanbul Vaniköy Mahallesi kardeş yapılarak aralarında kültür, sanat ve sosyal yakınlaşma sağlanarak ortak projeler de gerçekleştirilebilir.
Desteğe hazırız
Vaniköy Camisi’nin yanarak küle dönmesi üzerine “ Van mührüne sahip çıkmalı” başlıklı bir manşet haber yaptık. Haberimizde Van Büyükşehir Belediyesi’nin Van’ın adını taşıyan caminin yeniden yapımına sembolik katkıda bulunarak esere sahip çıkmasının anlamlı katkı olacağını gündeme getirdik. Belediyeden, kurumlardan, yetkililerden ses çıkmadı. Bu konu sanatçı Ferhat Göçer’in bir zamanlar uzatmalı sevgilisi olan müzisyen Ömür Gedik’in “köpek” mevzusu kadar dikkate değer görülmedi!
Ancak…
Önerimize samimiyetle ilgi gösterenler ses verdi.
Haberimizi okuyan memleketinin değerlerine, meselelerine duyarlı bazı iş insanlarımız arayarak,“ Valilik veya Büyükşehir Belediyesi Vaniköy Camii için kampanaya açarsa, biz de Van’ın adını taşıyan eser için maddi destekte bulunmaya hazırız “ dediler. Kendilerine teşekkür ettim.
Şu ana kadar herhangi bir gelişme olmadı, olacağını da sanmıyorum.
Zor günler
Maske takmayanların, sosyal mesafeye dikkat etmeyenlerin ve” bana bir şey olmaz” diyenlerin sorumsuzluğu, toplumun yaz aylarındaki aşırı rehaveti, dikkat ve basiretsizlik sonucu salgında endişe verici yükseliş devam ediyor. Sağlık personellerinin, çeşitli kurumların verdiği özverili emek dolu mücadele, disiplinli insanların çabaları, ekonomik kayıplar, sosyal sıkıntılar, yasaklar, kısıtlamalar boşa gitti gibi.
Artış nedeniyle yeni tedbirler, yasaklar uygulanmaya başladı.
Uygulamayla birlikte turizm, yeme içme, eğlence, taşımacılık gibi birçok iş alanı ekonomik kriz endişesi yaşıyor.
İş yerleri işçi çıkarıyor. İşsizlik had safhada. İnsanlar yalnızca evlerine ekmek götürme derdinde.
Kira, vergi, sigorta, elektrik, su, doğalgaz ödemelerini düşünen esnaflar doğal afet karşısında ayakta kalabilmek için destek ve yardım bekliyor.
Meslek odaları tüm imkânlarını kullanarak üyelerine sahip çıkması, çıkış yolu bulması gerekir.
Gün dayanışma gündür.
Toplumsal dayanışma hareket geçirilmeli, ortak akıl devreye girmelidir.
Kim ne yapacaksa şimdi yapılmalıdır.
Van’da salgın ekonomisi
Salgın sarsıyor, kasıp kavuruyor. Salgının etkilemediği alan yok.
Bundan sonra nelerin olacağını, salgının ne zaman son bulacağını kimse bilmiyor.
Lokantalar, pastaneler, kafeler, oteller, kahveler, sinemalar, tiyatro, eğlence yerleri kapanıyor.
Öte taraftan…
Yeni kuruyemiş marketleri, güzellik salonları, telefon satan iş yerleri ardı ardına açılmaya devam ediyor, hatta önlerinde kuyruklar oluşuyor.
Garip bir durum var.
Vatandaş salgından, ölümden korktukça işi konuşmaya, yemeye ve güzelleşmeye verdi.
Allah sonumuzu hayretsin.
