Anonim şirketlerin hisse senedi bastırmalarının gerekliliği ve avantajları
İlhan Güneri
6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 487. Maddesi uyarınca Anonim Şirketlerin Pay Senedi bastırmaları mümkündür.
“Sağladığı vergi avantajları nedeniyle, anonim şirkette hisse (pay) senedi çıkarılması ayrı bir öneme sahiptir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) “hisse senedi” yerine “pay senedi” tabirini benimsemiş ve pay senedi çıkarma noktasında eski kanundan farklı esaslar ile kurallar getirmiştir. İlgili vergi kanunları ile getirilen istisnalardan faydalanmak için, pay senedinin yasal koşullara uygun bir şekilde çıkarılması gerekir.” (Soner Altaş, 15.02.2021 tarihli Dünya Gazetesi)
TTK.nın buna ilişkin maddesi aşağıdaki gibidir;
“TTK. MADDE 487
(1) Pay senetlerinin; şirketin unvanını, sermaye tutarını, kuruluş tarihini, bu tarihteki sermaye tutarını, çıkarılan pay senedinin tertibini, bunun tescili tarihini, senedin türünü ve itibarî değerini, kaç payı içerdiğini belirtmesi ve şirket adına imza etmeye yetkili olanlardan en az ikisi tarafından imza edilmiş olması şarttır. Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.
(2) Nama yazılı pay senetlerinin ayrıca; sahiplerinin adı ve soyadını veya ticaret unvanını, yerleşim yerini, pay senedi bedelinin ödenmiş olan miktarını da açıklaması gerekir. Bu senetler şirketin pay defterine kaydolunur.”
Görüleceği üzere pay senedi batırmak isteyen Şirketlerin bastırdıkları Pay Senetlerinin “Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.” Denildiğinden, Şirketler hisse senedinin Güvenlik önlemlerinden de sorumludurlar.
“ETK pay (hisse) senetlerinin güvenliği konusunda herhangi bir düzenleme içermemiştir. Bu nedenle, eski uygulamada yazıcıdan çıktı olarak alınan hisse senetleri dahi geçerli kabul edilmiş, hatta bu konuda şirketlere yol gösterilmiştir. Ancak, TTK’nın “pay senetlerinin şekli” kenar başlıklı 487’nci maddesinin ilk fıkrasında pay senetlerinde bulunması gereken bilgiler sayıldıktan hemen sonra “Kapalı şirketlerde baskı şeklinde imzanın delikli olması veya sahtekârlığı engelleyici diğer güvenlik önlemlerinin uygulanması gerekir.” hükmüne yer verilmiştir. Bahsi geçen hüküm emredicidir. Bu nedenle, anonim şirket tarafından çıkarılacak pay senetlerinde, sadece şekli unsurların (zorunlu asgarî içerik ve çift imza) bulunması yeterli görülmemiş, anonim şirket tarafından bastırılacak pay senetlerine bazı güvenlik önlemlerinin uygulanması zorunlu hale getirilmiştir.” (Soner Altaş, 15.02.2021 tarihli Dünya Gazetesi
Bu arada Geçici İlmuhaber bastırılıp ortaklara verilmesi de muafiyet uygulamasında kabul edilmektedir.
Pay senedi bastırmanın vergisel avantajından yukarıda bahsettik. Nedir bu avantajlar, bunu da kısaca açıklayalım.
1.193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun mükerrer 80. inci maddesinin birinci fıkrasının dördüncü bendine göre, ortaklık haklarının veya hisselerinin elden çıkarılmasından doğan kazançlar değer artış kazancı kapsamında gelir vergisine tabi tutulmuştur. Aynı fıkranın birinci bendi uyarınca, ivazsız olarak iktisap edilenler ile tam mükellef kurumlara ait olan ve iki yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen kazançlar ise gelir vergisinden istisna edilmiştir. Dolayısıyla, gerçek kişi olan anonim şirket pay sahibinin herhangi bir senede bağlanmamış olan paylarını devretmesinden dolayı elde edeceği kazançlar değer artış kazancı kapsamında vergiye tabidir.
Ancak; aynı payların senede bağlanmış ve bu senetlerin en az iki yıl süreyle elde tutulmuş olması halinde, senede bağlanmış bu payların devrinden elde edilen kazançlar gelir vergisine tabi olmamaktadır.
2.Anonim şirketin pay sahibinin tüzel kişi olması halinde ise, olayın iştirak kazancı ve kurumlar vergisi boyutu öne çıkmaktadır. 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5.inci maddesinin (1-e) bendi uyarınca, kurumların en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan iştirak hisseleriyle aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetlerin satışından doğan kazançların%75’lik kısmı kurumlar vergisinden istisna edilmiştir. Kurumların aktifinde yer alan iştirak hisselerinin pay senedine bağlanmış olup olmaması sonucu değiştirmemektedir.
Ancak, hisse senedi veya ilmühaber bastırılması KDV kanunu açısından önem arz etmektedir.
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 17.nci maddesinin (4-g) bendi uyarınca pay senedi teslimleri KDV’den müstesnadır.(6111 S.K. 85.Mad. 25.02.2011’de değişiklik)
Aynı maddenin (4-r) bendi uyarınca ise, kurumların aktifinde veya belediyeler ile il özel idarelerinin mülkiyetinde, en az iki tam yıl süreyle bulunan iştirak hisseleri ile taşınmazların satışı suretiyle gerçekleşen devir ve teslimler ile bankalara borçlu olanların ve kefillerinin borçlarına karşılık taşınmaz ve iştirak hisselerinin (müzayede mahallerinde yapılan satışlar dahil) bankalara devir ve teslimler KDV’den istisna edilmiştir. (İstisna kapsamındaki işin ticaretini yapanlar istisnadan yararlanamazlar.)
Buna göre, kurumların aktifinde iştirak hisseleri olarak yer alan anonim şirket payları için pay senedi çıkarılmışsa, bunlar aktife alındıktan sonra ne zaman devredilirse devredilsin –örneğin; bir gün sonra devredilse bile- KDV hesaplanmazken, pay senedinin bastırılmamış olması halinde anılan istisnadan yararlanmak için payların en az iki tam yıl süreyle kurumun aktifinde tutulması gerekmektedir.
