VAN KALESİ
Nedim İlikçi
(URARTU KRAL MEZARLARI VE ALTINTEPE HALK MEZARLIĞI)
Değerli okurlar; kaya mezarları eski medeniyetlerde kullanılmış olan bir mezarlık şeklidir. Özellikle krallar ve soylular için kullanılmışlar. Van Kalesinde de birçok kaya mezarı bulunmaktadır. Bu mezarların özellikleri kayaya oyulmalarıdır. Bu mezarlıklar aynı zamanda dönemin kültürü, inançları ve sanat becerileri hakkında da önemli bilgileri günümüze yansıtmaktadırlar.
Günümüzden yaklaşık üç bin yıl önce ilimizi başkent edinmiş olan Urartular da krallarını gömmek için kaya mezarları inşa etmişler. Bu mezarları daha ziyade kalenin sarp olan güney cephesinde ve merdivenle inilebilecek yüzeylere yapmışlar.
Arkeolojik kazı ve incelemeler neticesinde, Urartuların farklı mezar tiplerine ve ölü gömme geleneklerine sahip olduklarını görüyoruz. Kralların ve önemli kişilerin anıt mezarlara gömüldüklerini, halkın ise Van Kalesinin iki kilometre kuzeyinde yer alan bu gün Altıntepe diye isimlendirdiğimiz mıntıkaya gömüldüklerini öğreniyoruz. Kaynaklar bizleri, Altıntepe mezarlığının bu güne kadar bulunmuş en büyük Urartu mezarlığı olduğu bilgisine ulaştırıyor. Bu mezarlık aynı zamanda o dönemin Van’ının nüfusu hakkında da bilgiler vermektedir.
Urartu kralları Tuşba’yı başkent edindikten sonra Van Kalesinde saraylar ve askeri yapılar inşa etmişler. Tapınaklar ve anıt mezarlar yapmışlar. Medeniyetlerinin görkem ve ihtişamını yaptıkları eserlerle göstermeye çalışmışlar. Yaptıkları zamana meydan okuyan eserlerle medeniyetlerini sonsuza kadar yaşatmaya çalışmışlar. Bizler bu gün Urartu eserlerine sahip oluşumuzu, Urartu idareci ve mimarlarının sonsuzluğa uzanma isteklerine borçluyuz.
Urartu mezarları dünyadaki en eski ve görkemli mozole örnekleridirler. Bu hafta tanıtmaya çalıştığım ve ismini yazıma başlık olarak kullandığım bu kitap, insanlık tarihinin en eski ve görkemli kaya mezarları olarak kabul edilen, Urartu krallarına ve soylularına ait olan mozoleler hakkında bizleri bilgilendirmektedir. Kitap; ayrıca halk mezarlığı diye tabir edilen ve Altıntepe mevkiinde bulunan mezarlıklar hakkında da çok önemli bilgiler vermektedir. Bu bilgileri son derece kaliteli fotoğraf ve çizimlerle okuyucuların bilgilerine sunmaktadır. Urartu mezarlıkları hakkında arkeolojik kazıları ve bu kazılar sonucunda elde edilen bilgileri okuyucularla paylaşmaktadır. Kitap iki ana başlık ve birçok ara başlıktan oluşmaktadır. Ana başlıkların birinde Van Kalesi Mezarları işlenmekte, ikinci ana başlık altında Altıntepe Mezarlığı konu edinilmektedir.
Kitap okununca, Urartuların iki türlü gömü âdetinin olduğu anlaşılıyor. Urartular bazı ölülerini mezar odalarına gömerek defnediyorlar. Bazı ölülerini ise yakıyorlar ve küllerini bir toprak kaba (çömlek ya da gedele)koyarak gömüyorlar. Aynı mezarlığa cesedin yakılarak küllerinin gömülmesi ya da cesedin doğrudan gömülmesi Urartuların farklı inançları içinde barındırdığının işaretleri olarak kabul ediliyor. Bu durum aynı zamanda Urartulardaki hoşgörüyü de yansıtıyor. Mezarlardan anlaşıldığı kadarıyla gömülen insan cesetlerinin ille şu ya da bu yöne yatırılmaları çok önem arz etmiyor. Hatta aynı mezar çukuruna birkaç kişinin de gömüldüğüne rastlanıldığı kitapta anlatılıyor. Ayrıca mezar odalarının sadece mezar odası olarak düşünülmediği, ölü ruhlarının girip çıkabileceği şekilde inşa edildikleri anlaşılıyor.
Kitapta Urartuların ölüm anlayışları ve ölümden sonra ki yaşam anlayışlarının varlığı ile ilgili şöyle bir bilgi paylaşılıyor:”….Urartuluların, öteki dünya anlayışına göre cesetler mezara genellikle takıları, bazı kişisel eşyaları ve silahlarıyla birlikte bırakılıyordu. Yanı sıra, ölü yemeğinin bir parçası olarak cesedin yanına daima yiyecek ve içecek konması da adettendi. Bu zengin envanter ölümden sonraki yaşamın başka bir biçimde devam ettiğine inanıldığının en açık kanıtıdır…”
“Van Kalesi-Urartu Kral Mezarları ve Altıntepe Halk Mezarlığı-“ isimli kitap, Prof. Dr. Veli Sevin tarafından yazılmış. Kitap Ege Yayınlarından 2012 yılında piyasaya çıkmış, kuşe kağıda basılıdır ve 153 sayfadan ibarettir. Kitap içeriğinde anlatılan konularla ilgili son derece kaliteli fotoğraflarla zenginleştirilmiştir. Kitabı;Van’ımızın Urartu dönemini ve ölü gömme geleneklerini öğrenmek isteyen herkesin okumasını tavsiye ediyorum. Kalın sağlıcakla…
