Van'ın Tarihi ve Kültürel Mirası Gülistan (Gül Bahçesi)
Ümran Öztürk
Gül; aşk, güzellik, gizem ve sadakat gibi çeşitli duyguları ve kavramları sembolize eden bir çiçektir. Bu nedenle tarih boyunca edebiyat, sanat ve dini metinlerde sıkça yer almıştır. Gülistan; gül bahçesi, çiçek bahçeleri, saray, huzurlu ve zenginlik dolu yer anlamlarına gelmektedir.
Öyle ki gül bahçeleri, insanlık için estetik, kültürel ve ekonomik açıdan önemli olmuştur. Farklı dönemlerde ve coğrafyalarda çeşitli anlamlar ve kullanımlar kazanarak günümüze kadar gelmişlerdir.
Osmanlı İmparatorluğu döneminde gül, dini, edebi, sanatsal ve kültürel anlamda büyük önem taşımıştır. Birçok kültürde önemli bir yere sahip olan gül, İslam kültüründe cenneti, Hıristiyan kültüründe ise Meryem Ana'yı sembolize eder. Bu yüzden cami, ibadethane bahçelerinde ve saraylarda sıkça yetiştirilmiştir.
Divan edebiyatında gül, sıkça işlenen bir tema olmuştur. Şairler, gülü güzellik ve aşkın sembolü olarak kullanmışlardır. Minyatürlerde ve resimlerde de geniş yer bulmuştur. Gül, sanatın her dalında kullanılmıştır. Türk süsleme sanatında gülün bülbül ile olan aşkı, dini sembolize eden bir motif olarak resim, minyatür ve diğer süsleme sanatlarında çokça kullanılmıştır.
Şiirlerde, şarkılarda ve halk hikâyelerinde sıkça yer alan Gül bahçeleri, Van’ın kültürel mirasının da önemli bir parçasıdır.
Van, tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış, doğal güzellikleri ve kültürel zenginlikleriyle öne çıkan kadim bir kenttir.
Osmanlı döneminde, Van Kalesi'nin kuzeydoğusunda yer alan bölümde Gülistan, Horhor Bahçeleri olarak kullanılmıştır. 1915-1918 yılları arasında Van şehri Ruslar ve Ermeniler tarafından işgal edilmiştir. Bu işgal sırasında, Van Kalesi ile eski Van şehri içerisinde yer alan Gülistan ve Horhor Bahçeleri tamamen yıkılmış ve tahrip olmuştur.
Bu zengin mirası korumak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla, tarihi süreç içinde bahçe olarak kullanılan Gülistan (Gül Bahçesi), 2008 yılında Van Valiliği Özel İdare Müdürlüğü tarafından düzenlenerek kullanıma kazandırılmıştır. Günümüzde, Van Kalesi'nin kuzeyinde Abdurrahman Gazi Türbesinin yanında Gülistan (Gül Bahçesi) yer alırken, aynı bölgede eski Van şehri ve Urartu Müzesi de bulunmaktadır. Yaz aylarında yerli ve yabancı turistleri ağırlayan Gülistan, şehrin tarihi dokusuna ve doğal güzelliklerine büyük katkı sağlamaktadır.
Bahçe, yaklaşık 4 dönüm alan üzerine kurulmuş olup, özellikle endemik güllerin yetiştiği bir merkez olarak bilinmektedir. Türkiye'nin çeşitli bölgelerinden getirilen yaklaşık 2000 fidanın dikilmesiyle oluşturulan bu bahçe, ülkenin farklı coğrafyalarına ait çeşitli bitki türlerini barındırmaktadır. Bahçenin kuruluş amacı, Van'ın doğal güzelliklerini korumak, tanıtmak ve şehir sakinlerine dinlenme ve rekreasyon alanı sunmaktır.
Gülistan, Van'ın tarihi ve kültürel mirası ile doğal zenginliklerini bir araya getiren, ziyaretçilere hem görsel hem de duygusal olarak keyif veren bir mekândır. Bahçede, Van'ın tescilli gül reçeli ve şerbeti yapımında kullanılan Van Gülü'nün yanı sıra, Hoşap Gülü, Türk Gülü, Isparta Gülü, Şurubi Gül, Beyaz Gül, Turuncu-Sarı, Bonanza, Kral gibi 2 bini aşkın endemik gül türü bulunmaktadır.
Günümüzde Gülistan, Van'ın İpekyolu Belediyesi tarafından yönetilen ve halka hizmet veren bir alandır. Bu bahçe, Van'ın zengin tarihi geçmişine ve doğal güzelliklerine saygı gösteren bir sembol olarak kabul edilmektedir. Ziyaretçiler, tarihin izlerini sürerken doğanın güzellikleriyle de ruhlarını dinlendirebilirler.
Özel günlerde, özellikle düğünlerde gelin ve damat dış çekimleri için ideal bir yer olan Gülistan, Van'ın kültürel mirası ve doğal güzelliklerinin bir arada sunulduğu benzersiz bir mekândır. Burada, şehrin tarihini ve çeşitliliğini hissetmek mümkündür.
Van ilimizdeki Gülistan, tarihî ve kültürel açıdan zengin bir yerleşim yeri olup, günümüzde de tarım ve turizm açısından önemli bir rol oynamaktadır. Gül yetiştiriciliği, bölgenin hem ekonomik hem de kültürel değerine katkıda bulunmaktadır. Vanlıların isteği bu değerli Gül bahçesine gereken önemin verilmesidir.
